Khóa luận: Vai trò của viện kiểm sát về phòng chống tham nhũng

Chia sẻ chuyên mục Đề tài Khóa luận: Vai trò của viện kiểm sát về phòng chống tham nhũng hay nhất năm 2024 cho các bạn học viên ngành đang làm luận văn tham khảo nhé. Với những bạn chuẩn bị làm bài luận văn tốt nghiệp thì rất khó để có thể tìm hiểu được một đề tài hay, đặc biệt là các bạn học viên đang chuẩn bị bước vào thời gian lựa chọn đề tài làm luận văn thạc sĩ thì với đề tài Khóa luận: Vai trò của viện kiểm sát nhân dân trong phòng, chống tham nhũng ở Việt Nam hiện nay dưới đây chắc hẳn sẽ cho các bạn cái nhìn tổng quát hơn về đề tài này.

PHẦN MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Cùng với sự phát triển của đất nước trong những năm qua, ngành kiểm sát là một trong những nội dung quan trọng được Đảng và Nhà nước hết sức quan tâm gắn với mục tiêu “lấy dân làm gốc” xây dựng một “nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa” thực sự của Nhân dân, do Nhân dân, vì Nhân dân, tại Điều 14 Hiến pháp năm 2013 của nước ta quy định: “Ở nước Cộng Hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, các quyền con người, quyền công dân về kinh tế, chính trị, văn hoá, xã hội và dân sự được công nhận, tôn trọng, bảo vệ, bảo đảm theo Hiến pháp và pháp luật”. Viện kiểm sát nhân dân là một trong bốn hệ thống cơ quan Nhà nước trong bộ máy Nhà nước ta, đóng vai trò quan trọng trong việc bảo đảm pháp luật thống nhất và đóng vai trò tích cực trong thực hiện nhiệm vụ chính trị của Đảng và Nhà nước. Trong những năm vừa qua, Đảng và Nhà nước của chúng ta đã và đang tăng cường thực hiện cải cách tư pháp, trong đó bao gồm việc cải cách tổ chức và hoạt động của Viện Kiểm sát nhân dân, theo đó yêu cầu Viện kiểm sát nhân dân tập trung thực hiện tốt chức năng thực hành quyền công tố và kiểm sát các hoạt động tư pháp của mình. Kể từ khi được thành lập năm 1960 đến nay, trải qua 64 năm hình thành và phát triển Viện kiểm sát nhân dân đã không ngừng hoàn thiện đóng vai trò là công cụ hữu hiệu giúp thực hiện tốt chức năng thực hành quyền công tố và kiểm sát các hoạt động tư pháp, cũng như đóng vai trò quan trọng trong công cuộc phòng, chống tham nhũng trong cả nước.

Nhận thức được tầm quan trọng của ngành Kiểm sát nhân dân trong đấu tranh phòng, chống tham nhũng, nhà nước đã thể chế hóa trong hệ thống pháp luật như: Luật tổ chức Viện kiểm sát nhân dân năm 2014, Luật tổ chức Cơ quan điều tra hình sự năm 2015, Luật phòng, chống tham nhũng năm 2018… Đặc biệt quy định tại điều 83 của Luật phòng, chống tham nhũng năm 2018 đã quy định: “Viện kiểm sát nhân dân tối cao có đơn vị chuyên trách về chống tham nhũng…”. Khóa luận: Vai trò của viện kiểm sát về phòng chống tham nhũng.

Trong tình hình hiện nay, bên cạnh tình hình kinh tế – xã hội nước ta tiếp tục phát triển tích cực, nền kinh tế vẫn đang trên đà tăng trưởng cao lạm phát được duy trì dưới sự kiểm soát nghiêm ngặt, và chính sách xã hội tiếp tục được thực hiện một cách có hiệu quả và nhận sự quan tâm đặc biệt. Quốc phòng, an ninh và trật tự an toàn xã hội được duy trì vững chắc. Công tác cải cách tư pháp và đấu tranh phòng chống tội phạm tiếp tục nhận được sự quan tâm mạnh mẽ từ Đảng và Nhà nước, và đã đạt được những kết quả tích cực đáng kể. Quyền con người và quyền công dân ngày càng được nâng cao và bảo đảm một cách toàn diện. Đối với biện pháp phòng ngừa tham nhũng, tiêu cực được các cơ quan, đơn vị triển khai thực hiện hiệu quả và đồng bộ; trong tổ chức, thực thi công vụ ngày càng hoàn thiện, và công khai, minh bạch; Các vấn đề tồn tại, hạn chế trong công tác Phòng chống tham nhũng, tiêu cực đã kịp thời được khắc phục, cải thiện. Các văn bản chỉ đạo cũng như các chỉ thị được ban hành đúng thời điểm và mang lại hiệu quả cao như ngày 27 tháng 6 năm 2023 vừa qua Viện kiểm sát nhân dân tối cao đã ban hành chỉ thị số 03/CTVKSTC về tăng cường công tác phòng, chống tham nhũng, tiêu cực trong ngành kiểm sát nhân dân nhằm đáp ứng yêu cầu của công tác Phòng chống tham nhũng, tiêu cực trong tình hình mới.

Bên cạnh đó, tình hình tham nhũng tại Việt Nam vẫn còn có chiều hướng ra tăng về tính chất mức độ cũng như số lượng vụ án, không chỉ diễn biến phức tạp đối với tội phạm trong phạm vi thẩm quyền của các Cơ quan Công an hay cơ quan Quân đội nhân dân mà còn các tội phạm có tính chất đặc biệt như tội phạm tham nhũng, chức vụ xâm phạm lĩnh vực tư pháp thuộc thẩm quyền Cơ quan điều tra Viện Kiểm sát nhân dân. Trong bối cảnh hiện nay, với sự phát triển ngày càng mạnh mẽ của trình độ khoa học và kỹ thuật, các cơ quan cần phải chủ động và kịp thời phát hiện cũng như xử lý các vụ việc một cách nhanh chóng. Hành vi và thủ đoạn của các đối tượng ngày càng trở nên tinh vi, đặc biệt là đối với các tội phạm có liên quan đến những người sở hữu chức vụ và quyền hạn trong ngành tư pháp.Vì vậy, việc phát hiện, khởi tố và điều tra các loại tội phạm liên quan đến việc xâm phạm hoạt động tư pháp và tội phạm tham nhũng, đặc biệt trong hoạt động tư pháp của Viện Kiểm sát nhân dân, đều đối mặt với nhiều khó khăn và thách thức.

Thực tiễn đó, đòi hỏi cần tiếp tục nghiên cứu về vai trò của Viện kiểm sát trong phòng, chống tham nhũng ở Việt Nam hiện nay, nhằm góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động cũng như nâng cao chất lượng và vai trò của Viện kiểm sát trong phòng chống tội phạm tham nhũng, đáp ứng với yêu cầu của cải cách tư pháp trên toàn quốc nói chung. Thông qua quá trình thực tập thực tiễn tại Viện kiểm sát nhân dân tối cao, tác giả đã khoanh vùng nghiên cứu và làm rõ thực tiễn vai trò của Viện kiểm sát nhân dân tối cao trong phòng chống tham nhũng. Vì vậy học viên chọn đề tài: “Vai trò của viện kiểm sát nhân dân trong phòng, chống tham nhũng ở Việt Nam hiện nay.”

CÓ THỂ BẠN QUAN TÂM ĐẾN DỊCH VỤ: 

===>>> Dịch Vụ Viết Thuê Khóa Luận Tốt Nghiệp Ngành Luật

2. Tổng quan tình hình nghiên cứu đề tài. Khóa luận: Vai trò của viện kiểm sát về phòng chống tham nhũng.

Vai trò của Viện kiểm sát nhân dân trong phòng, chống tham nhũng tại Việt Nam hiện nay là vấn đề đã được nhiều người quan tâm và nghiên cứu từ những góc độ, cấp độ khác nhau. Liên quan đến vấn đề này, cũng có rất nhiều bài viết liên quan đến vị trí, vai trò và chức năng cũng như kết quả của Viện kiểm sát nhân dân các cấp trong hoạt động phòng chống tham nhũng, tuy nhiên vẫn còn ít những nghiên cứu tổng thể chạm được đến về những khía cạnh hạn chế, khó khăn và nguyên nhân trong quá trình thực hiện vai trò phòng, chống tham nhũng của toàn ngành Kiểm sát nhân dân vì tính chất phức tạp và phạm vi rộng.

Hiện nay, liên quan đến vấn đề này chúng ta có một số bài viết, luận văn như sau:

Bài viết: “ Vai trò của Viện kiểm sát nhân dân trong đấu tranh phòng, chống tham nhũng” của tác giả Tiến sĩ Nguyễn Huy Tiến ( Phó viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao) [48]. Đây là bài viết đã làm rõ được vai trò của Viện kiểm sát nhân dân thông qua các phương diện và đã đưa ra những kết quả trong công tác đấu tranh phòng, chống tham nhũng, và làm rõ được một số hạn chế trong thực hiện hoạt động này, tuy nhiên vì tính chất là bài viết chuyên ngành đăng trên tạp chí Đảng Cộng Sản nên một số hạn chế, vướng mắc trong thực hiện hoạt động Phòng chống tham nhũng còn chưa thực sự được phân tích cụ thể.

Đề tài luận văn: “Vai trò của Cơ quan điều tra Viện kiểm sát nhân dân tối cao  trong phòng, chống tham nhũng ở Việt Nam” của tác giả Trần Long Hân. Trong đề tài này, tác giả đã làm rõ được những cơ sở lý luận cũng như thực trạng vai trò của Cơ quan điều tra Viện kiểm sát nhân dân tối cao trong phòng, chống tham nhũng từ đó đưa ra được các giải pháp hoàn thiện công tác điều tra tội phạm đặc thù này của Viện kiểm sát nhân dân tối cao.

Đặc biệt tác phẩm của Nguyễn Phú Trọng (2023). “ Kiên quyết, kiên trì đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, góp phần xây dựng Đảng và Nhà nước ta ngày càng trong sạch, vững mạnh” [18], Nxb. Chính trị quốc gia sự thật, đã đưa ra những quan điểm và định hướng góp phần quan trọng trong công tác phòng chống tham nhũng của nước ta giai đoạn hiện nay.

Như vậy, có thể nói rằng, hiện nay có khá ít các đề tài nghiên cứu nào trực tiếp và đi sâu phân tích những hạn chế, khó khăn trong thực tiễn thực hiện vai trò phòng, chống tham nhũng của Viện kiểm sát nhân dân. Các đề tài nghiên cứu phần lớn tập chung vào các chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và các kết quả thực hiện vai trò Phòng chống tham nhũng tuy nhiên vẫn chưa chạm được đến các khía cạch thực tiễn hoạt động trong thực hiện Vai trò phòng, chống tham nhũng như hạn chế, nguyên nhân và các vấn đề vướng mắc liên quan. Khóa luận: Vai trò của viện kiểm sát về phòng chống tham nhũng.

3. Mục đích nghiên cứu đề tài

• Khóa luận tập trung nghiên cứu và làm rõ được những vấn đề chung về vai trò của Viện kiểm sát nhân dân trong phòng chống tham nhũng tại Việt Nam hiện nay.
• Nghiên cứu những vấn đề lý luận và thực tiễn trong đấu tranh phòng, chống tội phạm tham nhũng, chức vụ, tội phạm tham nhũng xâm phạm hoạt động tư pháp; tìm hiểu những vấn đề lý luận và quy định của pháp luật về vai trò của viện kiểm sát nhân dân trong phòng, chống tham nhũng ở Việt Nam hiện nay.
• Dựa trên những thực trạng hoạt động và kiến thức cơ bản qua thực tập thực tiễn tại phòng lưu trữ Viện kiểm sát nhân dân tối cao, khóa luận đề xuất phương hướng và những giải pháp nâng cao vai trò của viện kiểm sát nhân dân trong phòng, chống tham nhũng ở Việt Nam hiện nay.

4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu

4.1. Đối tượng nghiên cứu

Đối tượng: Khóa luận tập trung nghiên cứu việc thực hiện pháp luật về phòng, chống tham nhũng và vai trò phòng, chống tham nhũng của Viện kiểm sát nhân dân thông qua thực tiễn kiểm sát việc giải quyết các vụ án tham nhũng tại Viện kiểm sát nhân dân Tối cao theo luật tổ chức Viện kiểm sát nhân dân năm 2014 và Luật phòng chống tham nhũng năm 2018 và các văn bản luật có liên quan.

4.2. Phạm vi nghiên cứu

Do phạm vi tiếp cận vấn đề rộng, Khóa luận đã khoanh vùng và tập trung vào việc nghiên cứu, phân tích và đánh giá các vấn đề lý luận về pháp luật và thực trạng áp dụng các quy định của pháp luật và hoạt động liên quan đến vai trò của viện kiểm sát nhân dân trong phòng, chống tham nhũng thông qua thực tiễn tại Viện kiểm sát nhân dân tối cao giai đoạn từ năm 2015-2023.

5. Phương pháp tiến hành nghiên cứu

Khóa luận sử dụng các phương pháp nghiên cứu cụ thể sau :

• Phương pháp nghiên cứu: Thông qua việc tham khảo, đọc hiểu các tài liệu, sách báo, thư viện trường, các trang mạng Internet. Khóa luận: Vai trò của viện kiểm sát về phòng chống tham nhũng.
• Phương pháp quan sát : Thông qua quá trình làm việc, quan sát thực tế và tiếp cận tài liệu tại phòng Lưu trữ viện kiểm sát nhân dân tối cao.
• Phương pháp phân tích, so sánh, đánh giá, tổng hợp: Căn cứ vào các thông tin, tài liệu, số liệu, Khóa luận và các chỉ thị của Viện kiểm kiểm sát nhân dân tối cao cung cấp và cho phép tham khảo.

6. Bố cục tổng quát của khóa luận.

Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo. Khóa luận gồm 3 chương:

• Chương 1 : Cơ sở lý luận, pháp lý về vai trò của Viện kiểm sát nhân dân trong phòng, chống tham nhũng.
• Chương 2 : Thực trạng vai trò của Viện kiểm sát nhân dân tối cao trong phòng, chống tham nhũng.
• Chương 3 : Quan điểm và giải pháp tăng cường vai trò của Viện kiểm sát nhân dân trong phòng, chống tham nhũng ở việt nam hiện nay.

CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN, PHÁP LÝ VỀ VAI TRÒ CỦA VIỆN KIỂM SÁT NHÂN DÂN TRONG PHÒNG, CHỐNG THAM NHŨNG.

1.1. Khái quát chung về Viện kiểm sát nhân dân.

Trải qua 64 năm lịch sử hình thành và phát triển, Ngành kiểm sát nhân dân đã hình thành cùng với quá trình phát triển của Nhà nước và cách mạng Việt Nam. Ngày 15/07/1960, tại kỳ họp thứ nhất, Quốc hội nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa (khóa II) đã phê duyệt Luật tổ chức Viện kiểm sát nhân dân đầu tiên. Luật này đã được Hồ Chủ tịch ký Lệnh công bố ngày 26/7/1960, đóng vai trò quan trọng trong dấu mốc ra đời của Viện kiểm sát nhân dân. Có thể nói, việc xác định vị trí, chức năng, nhiệm vụ, tổ chức, bộ máy và nguyên tắc tổ chức theo ngành dọc của Viện kiểm sát nhân dân là một bước tiến mới, đảm bảo pháp chế được thực hiện thống nhất trong lịch sử của nước ta.

Luật tổ chức Viện kiểm sát nhân dân năm 2014 đã quy định tại điều 2 rằng Viện kiểm sát nhân dân là cơ quan thực hành quyền công tố, kiểm sát hoạt động tư pháp của nước Việt Nam dân chủ cộng hoà. Viện kiểm sát nhân dân có trách nhiệm bảo vệ Hiến pháp và pháp luật, bảo vệ quyền con người, quyền công dân, bảo vệ chế độ xã hội chủ nghĩa, lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân, góp phần đảm bảo thực thi pháp luật được chấp hành nghiêm túc và đúng đắn.

Viện kiểm sát nhân dân nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam được tổ chức tại 4 cấp: Viện kiểm sát nhân dân tối cao; Viện kiểm sát nhân dân cấp cao (có 3 Viện kiểm sát nhân dân cấp cao tại Hà Nội, Đà Nẵng và thành phố Hồ Chí Minh); Viện kiểm sát nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương (hiện có 63 Viện kiểm sát nhân dân cấp tỉnh) và Viện kiểm sát nhân dân huyện, quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh (hiện có 710 VKS cấp huyện tại 710 quận, huyện, thị xã và thành phố thuộc tỉnh) và trong hệ thống Viện kiểm sát nhân dân có các VKS quân sự. Khóa luận: Vai trò của viện kiểm sát về phòng chống tham nhũng.

Trong hệ thống ngành kiểm sát thì Viện kiểm sát nhân dân tối cao là cấp cao nhất trong hệ thống Viện kiểm sát nhân dân của Việt Nam, là cơ quan thực hành quyền công tố và kiểm sát các hoạt động tư pháp trong phạm vi toàn quốc, làm cho pháp luật được tuân thủ và chấp hành nghiêm túc.

Căn cứ Theo quy định của Luật tổ chức viện kiểm sát nhân dân năm 2014, theo đó Viện kiểm sát nhân dân được tổ chức theo mô hình như sau:

Sơ đồ 1.1. Sơ đồ cơ cấu tổ chức của Viện kiểm sát nhân dân Việt Nam

1.2. Khái niệm, nội dung vai trò Viện kiểm sát nhân dân trong phòng, chống tham nhũng.

Vai trò của Viện kiểm sát nhân dân trong phòng, chống tham nhũng là tổng thể các hoạt động, biện pháp trong nội bộ ngành Kiểm sát để hướng tới mục đích phòng, chống tội phạm và hành vi tham nhũng, góp phần thúc đẩy và hướng tới mục đích nền công vụ trong sạch, nền tư pháp nghiêm minh và bảo đảm lợi ích của nhân dân, của nhà nước không bị xâm phạm thông qua việc Viện kiểm sát nhân dân là cơ quan nhà nước có chức năng kiểm sát việc tuân thủ pháp luật, đảm bảo rằng các cơ quan, tổ chức và cá nhân thực thi công bằng và đúng đắn các quy định của pháp luật.

Trong lĩnh vực phòng chống tham nhũng, Viện kiểm sát nhân dân giữ vai trò quan trọng thông qua bốn phương diện: Thực hành quyền công tố, kiểm sát hoạt động tư pháp ngay từ khi tiếp nhận, giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm đến việc khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử, thi hành án đối với các vụ án tham nhũng, chức vụ; điều tra các tội phạm về tham nhũng, chức vụ xảy ra trong hoạt động tư pháp thuộc thẩm quyền theo quy định của pháp luật; qua thực hiện chức năng, nhiệm vụ; qua vai trò chủ động phối hợp với các cơ quan để tham mưu cho các cấp ủy lãnh đạo, chỉ đạo các cơ quan tiến hành tố tụng trong đấu tranh phòng, chống tham nhũng, kiến nghị với cấp có thẩm quyền đề ra các biện pháp khắc phục thiếu sót trong quản lý kinh tế, xã hội, phòng ngừa tội phạm tham nhũng.

Vai trò của Viện Kiểm sát nhân dân (VKSND) trong đấu tranh phòng, chống tham nhũng một cách xuyên suốt, theo quy định trong Điều 3 và Điều 4 của Luật tổ chức Viện kiểm sát nhân dân năm 2014, Viện kiểm sát nhân dân có trách nhiệm thực hành quyền công tố, kiểm sát hoạt động tư pháp từ khi tiếp nhận nguồn tin về tội phạm, khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử và thi hành án đối với các vụ án về tội phạm tham nhũng, chức vụ; và trực tiếp điều tra, truy tố tội phạm tham nhũng, chức vụ xảy ra trong hoạt động tư pháp thuộc thẩm quyền theo quy định pháp luật. Bên cạnh đó còn thực hiện vai trò tham mưu, phối hợp các cấp, đưa ra các biện pháp khắc phục và phương hướng đảm bảo phòng ngừa tham nhũng, kết hợp với thực hiện hiệu quả các vai trò khác như: công tác thu hồi tài sản tham nhũng, Thanh tra, giải quyết khiếu nại,… Khóa luận: Vai trò của viện kiểm sát về phòng chống tham nhũng.

Thứ nhất, Viện kiểm sát nhân dân là cơ quan thực hành quyền công tố, kiểm sát giải quyết các vụ án về tham nhũng.

Vai trò này của Viện kiểm sát nhân dân đã được khẳng định rõ trong luật tổ chức Viện kiểm sát nhân dân năm 2014 với quy định tại Điều 2, theo đó Viện kiểm sát nhân dân là cơ quan thực hành quyền công tố, kiểm sát hoạt động tư pháp của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Đồng thời, có nhiệm vụ bảo vệ Hiến pháp và pháp luật, góp phần bảo đảm pháp luật được chấp hành nghiêm túc và thống nhất, thực hiện bảo vệ lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức và cá nhân.

Chức năng thực hành quyền công tố được thực hiện xuyên suốt trong các giai đoạn của tố tụng hình sự, từ khi khởi tố, điều tra, truy tố cho đến khi diễn ra các phiên toà. VKS thực hành quyền công tố nhằm đảm bảo rằng mọi hành vi phạm tội đều phải được điều tra và xử lý kịp thời, không bỏ lọt tội phạm, bảo đảm quyền con người và quyền công dân không bị hạn chế. Theo khoản 1 Điều 6 Luật tổ chức Viện kiểm sát nhân dân năm 2014 thì Viện kiểm sát nhân dân thực hiện chức năng thực hành quyền công tố bằng những công tác sau: Thực hành quyền công tố trong việc giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố; thực hành quyền công tố trong giai đoạn khởi tố, điều tra vụ án hình sự; thực hành quyền công tố trong giai đoạn truy tố tội phạm; thực hành quyền công tố trong giai đoạn xét xử vụ án hình sự; điều tra một số loại tội phạm; thực hành quyền công tố trong hoạt động tương trợ tư pháp về hình sự.

• Về thực hành quyền công tố trong việc giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố.

Tại khoản 1 Điều 3 Luật tổ chức Viện kiểm sát nhân dân năm 2014 thì thực hành quyền công tố là hoạt động của Viện kiểm sát để thực hiện việc buộc tội của Nhà nước trong quá trình tố tụng hình sự đối với người phạm tội, được thực hiện ngay từ khi giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố cũng như suốt quá trình khởi tố, điều tra, truy tố và xét xử vụ án hình sự .

Vai trò của Viện kiểm sát nhân dân (VKSND) trong việc kiểm sát giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm tham nhũng và kiến nghị khởi tố có ý nghĩa rất lớn và cần thiết cho hoạt động của Cơ quan điều tra. Viện kiểm sát nhân dân đảm bảo sự kiểm tra, giám sát đúng đắn các hoạt động điều tra, đồng thời thực hiện chức năng, nhiệm vụ của mình trong giai đoạn tố tụng này. Qua đó các tin báo của tội phạm tham nhũng, chức vụ nói riêng và tội phạm nói chung được giải quyết đúng đắn ngay từ khi tiếp nhận, bảo đảm tất cả các tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố đều được tiến hành tiếp nhận và kiểm tra xác minh xử lý một cách đúng đắn và kịp thời. Khóa luận: Vai trò của viện kiểm sát về phòng chống tham nhũng.

• Về thực hành quyền công tố trong giai đoạn khởi tố, điều tra vụ án hình sự.

Thông qua việc nâng cao trách nhiệm công tố trong hoạt động điều tra, móc nối công tố với hoạt động điều tra, Viện kiểm sát nhân dân là chủ thể bảo đảm cho công tác đấu tranh Phòng chống tham nhũng thật sự chất lượng và đạt hiệu quả cao. Với mục đích gắn công tố với hoạt động điều tra, Luật Tổ chức Viện kiểm sát nhân dân năm 2014 đã bổ sung thêm về quyền hạn khởi tố, quyền hạn điều tra của Viện kiểm sát nhân dân, cụ thể như sau: “Viện kiểm sát nhân dân có quyền khởi tố hoặc yêu cầu Cơ quan điều tra khởi tố vụ án Hình sự khi phát hiện hành vi của người có thẩm quyền trong việc giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố và trong việc khởi tố, điều tra có dấu hiệu tội phạm” (khoản 9 Điều 14).

• Về thực hành quyền công tố trong giai đoạn truy tố tội phạm.

Viện kiểm sát nhân dân được xác định rõ là chủ thể duy nhất có quyền truy tố hoặc không truy tố bị can trước Tòa án ( khoản 7 Điều 16 Luật Tổ chức Viện kiểm sát nhân dân năm 2014). Truy tố bị can thuộc thẩm quyền riêng biệt của Viện kiểm sát nhân dân, phản ánh kết quả hoạt động điều tra của Cơ quan điều tra, nó có ý nghĩa quan trọng, vì việc truy tố sẽ quyết định đến sinh mệnh của một cá nhân. Tuy nhiên, cần nhận thức rằng không phải trong mọi trường hợp, Cơ quan điều tra và Viện kiểm sát nhân dân đều có thể đưa ra quyết định chính xác khi giải quyết vụ án. Điều này có thể xảy ra do một số vụ án phức tạp, các bằng chứng buộc tội không được thu thập đầy đủ và thời hạn thì hạn chế trong khi lượng công việc lớn, có thể dẫn đến việc đánh giá không khách quan nội dung của sự việc phạm tội. Điều này có thể dẫn đến tình trạng phê chuẩn khởi tố bị can nhưng không đủ chứng minh tội phạm. Ở trường hợp này, Viện kiểm sát nhân dân phải ra quyết định đình chỉ bị can và vụ án, hay quyết định không truy tố bị can. Trong thực tế, khi xử lý các vụ án hình sự có không ít Viện kiểm sát nhân dân các địa phương phải đưa ra quyết định không truy tố bị can. Theo đó vai trò của Viện kiểm sát nhân dân trong lĩnh vực này đảm bảo truy tố đúng pháp luật, không lộ lọt tội phạm. Khóa luận: Vai trò của viện kiểm sát về phòng chống tham nhũng.

• Về thực hành quyền công tố trong giai đoạn xét xử vụ án hình sự.

Trong công tác thực hành quyền công tố trong giai đoạn xét xử vụ án hình sự, Viện kiểm sát nhân dân tiến hành quyền buộc tội đối với người phạm tội để Toà án căn cứ để phán quyết đúng quy định pháp luật. Tại Điều 18 Luật tổ chức Viện kiểm sát nhân dân năm 2014 đã quy định nhiệm vụ, quyền hạn của Viện kiểm sát nhân dân khi thực hành quyền công tố trong giai đoạn xét xử vụ án hình sự như sau: “Công bố cáo trạng hoặc quyết định truy tố theo thủ tục rút gọn, quyết định khác về việc buộc tội đối với bị cáo tại phiên tòa; xét hỏi, luận tội, tranh luận, phát biểu quan điểm về việc giải quyết vụ án tại phiên tòa; kháng nghị bản án, quyết định của Tòa án trong trường hợp phát hiện oan, sai, bỏ lọt tội phạm, người phạm tội; thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn khác trong việc buộc tội theo quy định của Bộ luật Tố tụng hình sự”.

Trong quá trình này, đặc biệt là  với các vụ án tham nhũng, việc thực hiện quyền công tố của Viện Kiểm sát nhân dân là giai đoạn cuối cùng và rất quan trọng. Nếu Viện kiểm sát nhân dân thực hiện chức năng buộc tội một cách hiệu quả, Sẽ đồng nghĩa với việc hỗ trợ mạnh mẽ cho quá trình xét xử. Từ việc thu thập và đánh giá chứng cứ để xác định tội danh và khung hình phạt truy tố, cũng như việc tiến hành thủ tục tố tụng một cách chặt chẽ, tất cả đều tạo nên nền móng vững chắc cho Tòa án nhân dân thực hiện hoạt động xét xử tội phạm nói chung và tội phạm tham nhũng nói riêng một cách hiệu quả.

Kiểm sát hoạt động tư pháp là một hoạt động của Viện kiểm sát nhân dân thực hiện để các hành vi và quyết định của cơ quan, tổ chức và cá nhân trong hoạt động tư pháp đảm bảo được kiểm sát về tính hợp pháp, việc kiểm sát này được thực hiện ngay từ khi tiếp nhận, giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố cho đến quá trình giải quyết vụ án hình sự;… Việc thực hiện chức năng kiểm sát hoạt động tư pháp của ngành kiểm sát nhân dân trong thực tiễn đã mang lại kết quả hiệu quả và đóng góp quan trọng vào việc xây dựng một nền tư pháp vững mạnh, liêm khiết.

Thứ hai, thông qua hoạt động điều tra của Cơ quan điều tra Viện kiểm sát nhân dân tối cao, Viện kiểm sát nhân dân là công cụ hữu hiệu bảo vệ hoạt động tư pháp và trật tự pháp luật trong lĩnh vực tư pháp một cách đúng đắn, góp phần quan trọng trong đấu tranh phòng, chống tội phạm nói chung và tội phạm tham nhũng nói riêng.

Điều 20 của Luật Tổ chức Viện kiểm sát nhân dân năm 2014 quy định về thẩm quyền của Cơ quan điều tra thuộc Viện kiểm sát nhân dân Tối cao và Cơ quan điều tra thuộc VKS quân sự Trung ương, dựa trên đối tượng, nội dung và phạm vi của chức năng kiểm sát hoạt động tư pháp của Viện kiểm sát nhân dân thì hai cơ quan này tiến hành điều tra tội phạm xâm phạm hoạt động tư pháp và tội phạm về tham nhũng, chức vụ xuất hiện trong lĩnh vực tư pháp theo quy định của pháp luật mà người phạm tội thuộc các Cơ quan điều tra, Tòa án, Viện kiểm sát nhân dân, cơ quan Thi hành án, người có thẩm quyền tiến hành hoạt động tư pháp. Từ đó có thể thấy, Luật tổ chức Viện kiểm sát nhân dân đã mở rộng phạm vi điều tra của Cơ quan điều tra Viện kiểm sát nhân dân bao gồm các tội phạm liên quan đến lĩnh vực tư pháp. Việc này đã làm rõ và củng cố vị thế và vai trò của Cơ quan điều tra thuộc Viện kiểm sát nhân dân trong tổ chức cơ quan tư pháp. Khóa luận: Vai trò của viện kiểm sát về phòng chống tham nhũng.

Thứ ba, vai trò phòng, chống tham nhũng thông qua thực hiện chức năng, nhiệm vụ của viện kiểm sát nhân dân.

• Về vai trò thông qua việc thu hồi tài sản tham nhũng của Viện kiểm sát nhân dân.

Một trong những yêu cầu quan trọng của Luật phòng, chống tham nhũng năm 2018 là việc thu hồi tài sản tham nhũng, dẫn chiếu điều 91 của Luật này đã quy định theo đó Viện kiểm sát nhân dân tối cao là cơ quan trung ương có trách nhiệm trong việc hợp tác quốc tế để thu hồi tài sản liên quan đến tham nhũng trong tố tụng hình sự. Nhiệm vụ của Viện bao gồm tiếp nhận và xử lý yêu cầu tương trợ tư pháp hình sự từ các quốc gia nước ngoài liên quan đến việc thu hồi tài sản tham nhũng, cũng như đề xuất và yêu cầu sự hỗ trợ tư pháp hình sự từ các quốc gia nước ngoài để thu hồi tài sản tham nhũng liên quan đến Việt Nam.

Trong quá trình xử lý các vụ án tham nhũng, đã có những vụ án nghiêm trọng liên quan đến các cán bộ cấp cao của Đảng và Nhà nước đã được khởi tố, điều tra, truy tố và xét xử. Việc thu hồi tài sản tham nhũng của Viện kiểm sát nhân dân đã đóng góp một phần quan trọng vào việc giải quyết hậu quả của tội phạm tham nhũng. Tịch thu tài sản được xem là một cách thức hữu hiệu để giải quyết vấn đề tham nhũng bằng cách làm giảm hành vi của các đối tượng thực hiện hành vi phạm tội thông qua việc loại bỏ lợi ích từ các hành vi tham nhũng.

• Về công tác thông tin, tuyên truyền, phổ biến giáo dục pháp luật về phòng, chống tham nhũng.

Việc phổ biến, tuyên truyền và giáo dục về pháp luật góp phần là yếu tố quan trọng trong công tác giáo dục đạo đức và hệ tư tưởng của mỗi cá nhân. Hoạt động này được thực hiện dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam và là nhiệm vụ của toàn bộ hệ cơ quan nhà nước. Viện kiểm sát nhân dân đóng vai trò là một trong các nhân tố nòng cốt, đóng góp vào việc đưa các định hướng và chủ trương của Đảng và Nhà nước vào cuộc sống.

Quy định của Luật phổ biến giáo dục pháp luật năm 2012 đã được tiếp thu và lồng ghép tại Điều 39 Luật tổ chức Viện kiểm sát nhân dân 2014 với quy định về phổ biến, giáo dục pháp luật góp phần phòng, chống tội phạm và vi phạm pháp luật thì Viện kiểm sát nhân dân là cơ quan có trách nhiệm trong thực hiện nhiệm vụ này. Theo đó, thời gian qua VKS đã nỗ lực thực hiện các quy định pháp luật cũng như hoàn thiện ngày càng tốt hơn hoạt động này với các hội thảo, tuyên truyền, thông qua các mặt báo của ngành. Khóa luận: Vai trò của viện kiểm sát về phòng chống tham nhũng.

• Về công tác thanh tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo trong phòng, chống tham nhũng.

Công tác thanh tra đã được ngành kiểm sát quy định rõ trong khoản 3 Điều 2 Quy chế tổ chức và hoạt động của thanh tra viện kiểm sát nhân dân (ban hành kèm theo Quyết định số 192/QĐ-VKSTC ngày 15/5/2019 của Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao)[34], theo đó Công tác thanh tra bao gồm công tác thanh tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo và hoạt động phòng, chống tham nhũng trong Viện kiểm sát nhân dân. Và bên cạnh nhiệm vụ chung là tổ chức tiến hành hoạt động thanh tra; thực hiện giải quyết khiếu nại, tố cáo theo quy định của pháp luật, thanh tra Viện kiểm sát nhân dân còn quán triệt, tổ chức triển khai các quy định của Đảng, Nhà nước và của Viện kiểm sát nhân dân về công tác phòng, chống tham nhũng; Quy chế dân chủ trong hoạt động của Viện kiểm sát nhân dân (Điều 3, luật tổ chức Viện kiểm sát nhân dân năm 2014).

• Về hợp tác quốc tế trong phòng, chống tham nhũng của Viện kiểm sát nhân dân.

Theo điều 38 Luật tổ chức Viện kiểm sát nhân dân năm 2014 thì Viện kiểm sát nhân dân là đơn vị hợp tác quốc tế trong việc đào tạo, bồi dưỡng, nghiên cứu khoa học, đàm phán, ký kết, gia nhập các hiệp định tương trợ tư pháp và các thỏa thuận quốc tế khác theo quy định của pháp luật.

Thứ tư, vai trò phối hợp giữa viện kiểm sát nhân dân với các chủ thể khác có liên quan trong công tác phòng, chống tham nhũng.

Yếu tố này đã thể hiện rõ vị trí pháp lý của Viện kiểm sát nhân dân trong công tác phòng, chống tham nhũng như tại điều 8 Luật tổ chức Viện kiểm sát nhân dân năm 2014 đã nêu rõ nhiệm vụ phối hợp của Viện kiểm sát nhân dân trong phạm vi của mình, có trách nhiệm phối hợp với cơ quan hữu quan như Công an, Tòa án, Thi hành án, Thanh tra, Kiểm toán và các cơ quan nhà nước khác, Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các tổ chức thành viên của Mặt trận để phòng, chống tội phạm có hiệu quả, xử lý nghiêm minh, kịp thời các loại tội phạm và vi phạm pháp luật trong hoạt động tư pháp; nhằm phổ biến và giáo dục về pháp luật, hoàn thiện pháp luật, bồi dưỡng và nâng cao chất lượng cán bộ, cũng như nghiên cứu về tội phạm và vi phạm pháp luật.

Trong quá trình hợp tác giữa Viện kiểm sát nhân dân với các cơ quan thực hiện tố tụng ở cấp trung ương và địa phương, việc điều tra, truy tố và xét xử các vụ án tham nhũng, kinh tế đặc biệt quan trọng và cấp bách đã được thực hiện một cách hiệu quả. Đáng chú ý là việc đưa 08 vụ án/93 bị can ra xét xử trước Đại hội XII của Đảng. Trong khoảng thời gian từ 2016 đến 2020, đã có sự nỗ lực tích cực trong việc phát hiện, khởi tố, điều tra, truy tố và xét xử nghiêm túc theo quy định pháp luật nhiều vụ án tham nhũng, kinh tế quan trọng. Đặc biệt, nhiều vụ án thuộc diện báo cáo của Ban Chỉ đạo Trung ương về Phòng chống tham nhũng đã được quán triệt thực hiện có hiệu quả. Khóa luận: Vai trò của viện kiểm sát về phòng chống tham nhũng.

Trong mối quan hệ giữa Quốc hội với Viện kiểm sát nhân dân trong Phòng chống tham nhũng thể hiện qua quy định Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao phải báo cáo trước Quốc hội về công tác giải quyết, khiếu nại trong hoạt động tư pháp theo khoản 1 Điều 31 Luật tổ chức Viện kiểm sát nhân dân năm 2014 và Căn cứ Hiến pháp năm 2013, Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao có trách nhiệm báo cáo trước quốc hội về công tác chung trong đó có công tác Phòng chống tham nhũng ( Khoản 2 điều 108).

Ngoài ra Viện kiểm sát nhân dân có trách nhiệm phối hợp với Chính phủ thể hiện thông qua việc xây dựng báo cáo về công tác Phòng chống tham nhũng trong phạm vi cả nước, Viện kiểm sát nhân dân cấp tỉnh, Viện kiểm sát nhân dân huyện có trách nhiệm phối hợp với Ủy ban nhân dân cùng cấp trong việc thiết lập báo cáo về công tác phòng, chống tham nhũng ở địa phương ( Khoản 2,3 Điều 16 Luật Phòng chống tham nhũng năm 2018). Bên cạnh đó, tại khoản 11 điều 63 Luật tổ chức Viện kiểm sát nhân dân năm 2014 có quy định rằng Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao có nhiệm vụ kiến nghị với Chính phủ, các bộ, ngành trong công tác đấu tranh phòng, chống tội phạm và vi phạm pháp luật.

Toàn ngành kiểm sát nhân dân đã thực hiện hiệu quả theo Nghị quyết số 27NQ/TW, ngày 9/11/2022 của Ban chấp hành trung ương Đảng khóa XIII về Tiếp tục xây dựng và hoàn thiện nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong giai đoạn mới với quy định: Mối quan hệ giữa các cơ quan nhà nước trong thực hiện các quyền lập pháp, hành pháp, tư pháp và bảo đảm quyền lực nhà nước là thống nhất, có sự phân công rành mạch, phối hợp chặt chẽ và tăng cường kiểm soát quyền lực trong mỗi cơ quan và giữa các cơ quan nhà nước, giữa Trung ương và địa phương, giữa các cấp chính quyền địa phương, giữa các cơ quan trong cùng một cấp chính quyền. Quy định rõ hơn về thẩm quyền và trách nhiệm của cơ quan hành pháp trong kiểm soát các thực hiện quyền lập pháp, quyền tư pháp; của cơ quan tư pháp trong kiểm soát các cơ quan thực hiện quyền hành pháp, quyền lập pháp. Khóa luận: Vai trò của viện kiểm sát về phòng chống tham nhũng.

Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao dưới sự chỉ đạo của Ban chỉ đạo Trung Ương về Phòng chống tham nhũng vào ngày 30/12/2020 đã ban hành Nghị quyết số 03/2020/NQ-HĐTP đã cung cấp hướng dẫn áp dụng một số quy định của Bộ luật Hình sự trong xét xử tội phạm tham nhũng và chức vụ, trong đó đã tiếp nhận và tiếp thu nhiều ý kiến của Viện kiểm sát. Cùng với đó thực hiện Chỉ thị số 50-CT/TW ngày 07/12/2015 của Bộ Chính trị về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác phát hiện, xử lý vụ việc, vụ án tham nhũng, Viện kiểm sát nhân dân tối cao đã chỉ đạo VKS các cấp triển khai nhiều giải pháp để nâng cao chất lượng xử lý hồ sơ các vụ án, phân tích tài liệu một cách toàn diện và khách quan, đề xuất, xử lý và ra các quyết định giải quyết vụ án có căn cứ và đúng quy định của pháp luật cho cấp lãnh đạo, nhất là đối với các vụ việc, vụ án tham nhũng thuộc diện Ban chỉ đạo Trung Ương về Phòng chống tham nhũng theo dõi, chỉ đạo.

1.3. Thẩm quyền phòng, chống tội phạm tham nhũng của viện kiểm sát nhân dân.

Viện kiểm sát nhân dân có thẩm quyền trong việc tổ chức và thực hành quyền công tố, kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong hoạt động tiếp nhận, giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố, khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử và thi hành án đối với tội phạm tham nhũng; thứ hai là thẩm quyền điều tra tội phạm tham nhũng trong hoạt động tư pháp mà người phạm tội là cán bộ, công chức thuộc Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát nhân dân, Tòa án nhân dân, Cơ quan thi hành án, người có thẩm quyền tiến hành hoạt động tư pháp (điều 86 Luật Phòng chống tham nhũng năm 2018).

Thứ nhất, Viện kiểm sát nhân dân có trách nhiệm thực hành quyền công tố, kiểm sát hoạt động tư pháp từ giai đoạn tiếp nhận nguồn tin đến khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử, thi hành án đối với các vụ án về tội phạm tham nhũng, chức vụ được quy định tại Chương XXIII, mục 1 và mục 2 của Bộ luật Hình sự năm 2015 và Bộ Luật Hình sự sửa đổi, bổ sung năm 2017. Gồm các tội: Tham ô tài sản; tội nhận hối lộ; tội lạm dụng chức vụ, quyền hạn chiếm đoạt tài sản; tội lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ; tội lạm quyền trong khi thi hành công vụ; tội lợi dụng chức vụ, quyền hạn gây ảnh hưởng đối với người khác để trục lợi; tội giả mạo trong công tác, và các tội phạm tham nhũng về chức vụ khác quy định tại Mục 2 chương này.

Thứ hai, Viện kiểm sát nhân dân có trách nhiệm trực tiếp điều tra và truy tố các vụ án liên quan đến tham nhũng, chức vụ xảy ra trong hoạt động tư pháp theo (Khoản 3 Điều 163 Bộ luật Tố Tụng Hình sự 2015). Trong quá trình thực hiện công việc tư pháp, những người có chức vụ, quyền hạn thường lợi dụng sự ảnh hưởng của mình để can thiệp vào hoạt động chính đáng của các cơ quan có thẩm quyền. Họ thường thực hiện các hành vi xâm hại đến quy trình pháp lý trong các vụ án thuộc toà án giải trong việc đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân. Nhóm tội phạm xâm phạm trong hoạt động tư pháp được liệt kê tại Chương XXIV Bộ luật Hình sự 2015 và Bộ luật Hình sự sửa đổi, bổ sung 2017 từ Điều 368 đến Điều 391. Trong hầu hết các giai đoạn tố tụng, tham nhũng và tiêu cực đều có thể dễ dàng phát sinh trong các tình huống:

• Trong giai đoạn đầu việc tiếp nhận, giải quyết đơn thư tố giác, khiếu nại, tố cáo, các vụ việc, vụ án, với các biểu hiện: Chuyển đơn lòng vòng, giải quyết thiếu trách nhiệm; có hành vi bao che cho người bị khiếu nại, tố cáo gây nên khiếu kiện phức tạp, kéo dài; việc dân sự hóa các vụ việc hành chính; hình sự hóa vụ việc hành chính, kinh tế, dân sự;….
• Trong quá trình điều tra, truy tố, xét xử có các biểu hiện: Bức cung, nhục hình; làm sai lệch hồ sơ vụ án; lạm dụng chức vụ quyền hạn để vụ lợi; tha hạn trái pháp luật người đang bị giam giữ, tham nhũng trong hoạt động điều tra, truy tố vụ án hình sự;… Khóa luận: Vai trò của viện kiểm sát về phòng chống tham nhũng.
• Trong quá trình thi hành án có các hiện tượng: Ra quyết định thi hành án trái pháp luật hoặc không ra quyết định thi hành án khi có căn cứ pháp luật; ra các quyết định áp dụng biện pháp bảo đảm, biện pháp khẩn cấp tạm thời, cưỡng chế thi hành án trái pháp luật; tổ chức thi hành các quyết định thi hành án trái pháp luật hoặc cố ý không tổ chức thi hành các quyết định về thi hành án khi có căn cứ pháp luật…

Từ những phân tích trên về các tội phạm tham nhũng thuộc phạm vi kiểm sát của Viện kiểm sát nhân dân thì thẩm quyền Phòng chống tham nhũng của Viện kiểm sát nhân dân cũng cần nhấn mạnh thêm qua chức năng, nhiệm vụ và quyền hạn của các bộ phận thực hiện phòng, chống tham nhũng của các cấp trong ngành kiểm sát. Thẩm quyền phòng chống tham nhũng của Viện kiểm sát nhân dân là thẩm quyền chung. Viện kiểm sát nhân dân có trách nhiệm cao cả trong việc điều tra, truy tố và kiểm sát các vụ án tham nhũng, đặc biệt là trong các trường hợp liên quan đến các quan chức cấp cao hoặc các tổ chức chính trị. Trong đó đơn vị chuyên trách xử lý tham nhũng của Viện kiểm sát nhân dân thuộc về cơ quan điều tra Viện kiểm sát nhân dân tối cao (cục 1) và phối hợp cùng các vụ, phòng có chức năng chuyên môn về Phòng chống tham nhũng của toàn ngành kiểm sát, kết hợp chặt chẽ với thanh tra Viện kiểm sát nhân dân trong thực hiện vai trò phòng, chống tham nhũng.

1.3.1. Thẩm quyền của cơ quan điều tra Viện kiểm sát nhân dân tối cao (cục 1) trong phòng, chống tham nhũng.

Căn cứ vào Điều 3 của Quy chế tổ chức và hoạt động của cơ quan điều tra Viện kiểm sát nhân dân tối cao (Ban hành kèm theo Quyết định số 18/QĐ-VKSTC-C1 ngày 20/11/2015  của Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao) thì nhiệm vụ, quyền hạn của Cục 1 như sau:

1. Điều tra tội phạm xảy ra trong hoạt động tư pháp về tham nhũng, chức vụ và tội phạm xâm phạm hoạt động tư pháp theo quy định của luật.
2. Thẩm quyền tiếp nhận, thu thập và xử lý tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố. Ngoài ra còn giải quyết khiếu nại và tố cáo theo quy định của pháp luật;
3. Thực hiện công tác phòng ngừa tội phạm trong lĩnh vực tư pháp;
4. Tham mưu cho Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao trong việc dự báo tình hình tội phạm trong lĩnh vực tư pháp và đề xuất các giải pháp cải thiện công tác điều tra, thực hiện quyền công tố, và đấu tranh phòng chống tội phạm thuộc thẩm quyền;
5. Thực hiện các nhiệm vụ, quyền hạn khác do Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao giao.[29]

1.3.2 Thẩm quyền của vụ thực hành quyền công tố và kiểm sát điều tra án tham nhũng, chức vụ của Viện kiểm sát nhân dân tối cao (vụ 5). Khóa luận: Vai trò của viện kiểm sát về phòng chống tham nhũng.

Căn cứ theo Điều 3 của Quy chế Tổ chức và hoạt động của vụ thực hành quyền công tố và kiểm sát điều tra án tham nhũng, chức vụ Ban hành kèm theo Quyết định số 05/QĐ-VKSTC-V5 ngày 20/11/2015 của Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao) thì nhiệm vụ, quyền hạn của Vụ 5 giúp Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao thực hiện các hoạt động sau đây:

Thứ nhất, theo dõi, quản lý, hướng dẫn, chỉ đạo và kiểm tra đối với Viện kiểm sát nhân dân cấp tỉnh, cấp huyện về tình hình tội phạm và nghiệp vụ thực hành quyền công tố, kiểm sát điều tra, truy tố, kiểm sát xét xử sơ thẩm những vụ án về tham nhũng, chức vụ;

Thứ hai là phát hiện và tổng hợp các vi phạm luật của Cơ quan điều tra, cơ quan xét xử và các đơn vị khác có liên quan để đề xuất cho Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao trong việc đưa ra các kiến nghị, yêu cầu thực hiện các biện pháp khắc phục; phòng ngừa vi phạm pháp luật trong lĩnh vực công tác.

Thứ ba, triển khai thực thi nhiệm vụ thực hành quyền công tố, kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong tiếp nhận, giải quyết các tố giác, tin báo tội phạm, kiến nghị khởi tố cũng như trong quá trình điều tra, truy tố các vụ về tham nhũng, chức vụ;

Thứ tư, tiến hành thực hiện trách nhiệm được giao bởi Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng; giúp Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao trong việc phối kết hợp hoạt động với Thanh tra Chính phủ, Kiểm toán Nhà nước, Cơ quan điều tra Bộ Công an, Tòa án nhân dân tối cao trong các lĩnh vực liên quan đến công tác Phòng chống tham nhũng;…

Thứ năm, Thực hiện các nhiệm vụ, quyền hạn khác được giao bởi Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao.

1.3.3. Thẩm quyền của Vụ thực hành quyền công tố và kiểm sát điều tra án xâm phạm hoạt động tư pháp, tham nhũng, chức vụ xảy ra trong hoạt động tư pháp của Viện kiểm sát nhân dân tối cao (Vụ 6).

Căn cứ theo điều 3, Quy chế tổ chức và hoạt động của vụ thực hành quyền công tố và kiểm sát điều tra án xâm phạm hoạt động tư pháp, tham nhũng, chức vụ xảy ra trong hoạt động tư pháp (Ban hành theo Quyết định số 06/QĐ-VKSTC-V6 ngày 20/11/2015 của Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao) thì vụ 6 có nhiệm vụ, quyền hạn giúp Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao thực hiện các công tác sau đây:  

1. Giám sát, quản lý, dẫn dắt, chỉ đạo và xem xét về tình hình tội phạm và nghiệp vụ thực hành quyền công tố, kiểm sát xét xử sơ thẩm các vụ án xâm phạm hoạt động tư pháp, tham nhũng, chức vụ xảy ra trong hoạt động tư pháp;
2. Phát hiện và tổng hợp vi phạm pháp luật của cơ quan điều tra, cơ quan xét xử và các cơ quan, tổ chức có liên quan để tham mưu với Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao ban hành các kiến nghị, yêu cầu thực hiện các biện pháp khắc phục và phòng ngừa tội phạm, vi phạm pháp luật trong hoạt động tư pháp;
3. Thực hiện nhiệm vụ công tố và kiểm sát, đảm bảo tuân thủ pháp luật trong quá trình tiếp nhận và xử lý các tố giác, tin báo về tội phạm.
4. Thực hiện các nhiệm vụ, quyền hạn khác được giao bởi Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao.[31]

1.3.4. Thẩm quyền của phòng thực hành quyền công tố và kiểm sát xét xử phúc thẩm án kinh tế, tham nhũng và chức vụ (Viện kiểm sát nhân dân cấp cao).

Theo điểm b khoản 2 Điều 8 Quyết định số 222/ QĐ-VKSTC ngày 17 tháng 6 năm 2020 về việc ban hành quy chế tổ chức và hoạt động của Viện kiểm sát nhân dân cấp cao thì nhiệm vụ, quyền hạn của Phòng Thực hành quyền công tố và kiểm sát xét xử phúc thẩm án kinh tế, tham nhũng và chức vụ (gọi tắt là Phòng THQCT và KSXX phúc thẩm 2) thuộc Viện 1 (Viện THQCT và kiểm sát xét xử vụ án hình sự) như sau :

Thứ nhất, thực hành quyền công tố và kiểm sát xét xử theo thủ tục phúc thẩm các vụ án kinh tế, tham nhũng và chức vụ;

Thứ hai, nghiên cứu hồ sơ, bản án, quyết định sơ thẩm, đề xuất việc xác minh, thu thập chứng cứ theo của quy định pháp luật để xem xét kháng nghị phúc thẩm; tham  mưu Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân cấp cao ban hành kháng nghị phúc thẩm;

Thứ ba, tham mưu Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân cấp cao giải quyết đơn liên quan đến các vụ án kinh tế, tham nhũng, chức vụ ở giai đoạn phúc thẩm;

Thứ tư, tham mưu Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân cấp cao ban hành thông báo rút kinh nghiệm công tác kiểm sát; trả lời thỉnh thị các vụ án hình sự của Viện kiểm sát nhân dân cấp dưới trong khu vực theo phân công; kiến nghị khắc phục; phòng ngừa vi phạm thông qua công tác giải quyết án; xây dựng các loại báo cáo, đề tài, đề án và chuyên đề nghiệp vụ trong lĩnh vực công tác của phòng; Khóa luận: Vai trò của viện kiểm sát về phòng chống tham nhũng.

Thứ năm, thực hiện các nhiệm vụ, quyền hạn khác do Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân cấp cao giao [32].

1.3.5. Thẩm quyền của phòng thực hành quyền công tố, kiểm sát điều tra, kiểm sát xét xử sơ thẩm án hình sự về kinh tế và tham nhũng, chức vụ (cấp tỉnh, huyện)

 Theo Điều 46 Luật tổ chức Viện kiểm sát nhân dân 2014, cơ cấu tổ chức của Viện kiểm sát nhân dân cấp huyện bao gồm văn phòng và các phòng, tại các địa phương chưa đủ điều kiện thành lập phòng sẽ có các bộ phận công tác và bộ máy giúp việc. Viện kiểm sát nhân dân cấp huyện có từ 30 biên chế trở lên và có số lượng án hình sự khởi tố mới bình quân 03 năm gần nhất từ 500 vụ/năm trở lên hoặc thụ lý, giải quyết số lượng vụ, việc dân sự, vụ án hành chính từ 3000 vụ/năm trở lên mới được thành lập phòng (Điều 6 Quyết định số: 189/QĐ-VKSTC ngày ngày 01/06/2020 về ban hành quy định cơ cấu bộ máy làm việc, cơ cấu lãnh đạo, quản lý và công chức, viên chức của viện kiểm sát nhân dân các cấp). Tuy nhiên, thời điểm hiện tại chưa có Viện kiểm sát nhân dân cấp huyện nào thành lập được cấp phòng.

Hiện nay chức năng, nhiệm vụ của các phòng thực hành quyền công tố, kiểm sát điều tra, kiểm sát xét xử sơ thẩm án hình sự về tham nhũng, chức vụ cấp tỉnh do các Viện kiểm sát nhân dân cấp tỉnh quy định theo quy định của pháp luật, có thể hiểu thẩm quyền chung của phòng thực hành quyền công tố, kiểm sát điều tra, kiểm sát xét xử sơ thẩm án hình sự về tham nhũng, chức vụ cấp tỉnh như sau: Khóa luận: Vai trò của viện kiểm sát về phòng chống tham nhũng.

Thứ nhất, tổ chức thực hành quyền công tố, kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong công tác tiếp nhận, giải quyết tố giác, tin báo và kiến nghị khởi tố trong điều tra các vụ án hình sự về tham nhũng, chức vụ thuộc thẩm quyền điều tra của Cơ quan Cảnh sát Công an tỉnh hoặc do các Cơ quan được bàn giao thực hiện một số hoạt động điều tra thực hiện theo quy định của pháp luật;

Thứ hai, thực hành quyền công tố, kiểm sát điều tra, kiểm sát xét xử sơ thẩm các vụ án về tham nhũng, chức vụ được quy định trong Bộ luật hình sự;

Thứ ba, tham mưu cho Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tỉnh giám sát, quản lý, chỉ dẫn, kiểm tra các Viện kiểm sát nhân dân cấp huyện về nhiệm vụ thực hành quyền công tố và kiểm sát điều tra, kiểm sát xét xử sơ thẩm các vụ án thuộc các tội phạm mà phòng được phân công làm nhiệm vụ thực hành quyền công tố, kiểm sát điều tra và kiểm sát xét xử sơ thẩm;

Thứ tư, phát hiện và tổng hợp vi phạm pháp luật trong hoạt động điều tra, xét  xử và trong quản lý của các cơ quan Nhà nước, đơn vị để tham mưu giúp Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tỉnh ra các kiến nghị khắc phục; phòng chống các vi phạm pháp luật;

Thứ năm, theo dõi, tổng kết việc thực hiện các chuyên đề nghiệp vụ do Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tỉnh giao.

Thứ sáu, thực hiện các nhiệm vụ khác do Lãnh đạo Viện kiểm sát nhân dân tỉnh đó giao [33].

1.3.6. Thẩm quyền của Thanh tra viện kiểm sát nhân dân trong phòng, chống tham nhũng. Khóa luận: Vai trò của viện kiểm sát về phòng chống tham nhũng.

Hiện nay, việc thành lập hệ thống Thanh tra đầy đủ từ Viện kiểm sát nhân dân tối cao đến Viện kiểm sát nhân dân các địa phương đã giúp cho Viện trưởng Viện kiểm sát các cấp thực hiện một cách hiệu quả công tác lãnh đạo, chỉ đạo, điều hành cả về chiều rộng và chiều sâu. Theo Khoản 1 Điều 4 Quy chế tổ chức và hoạt động của Thanh tra Viện kiểm sát nhân dân mà Quyết định 192/QĐ-VKSTC năm 2019 đã đưa ra nguyên tắc tổ chức và hoạt động của Thanh tra Viện kiểm sát nhân dân đã được định rõ. Theo đó, Thanh tra Viện kiểm sát nhân dân được chia thành ba cấp: Thanh tra Viện tối cao, Thanh tra Viện cấp cao và Thanh tra Viện kiểm sát nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương, được gọi tắt là Thanh tra Viện kiểm sát nhân dân cấp tỉnh.

Thẩm quyền, nhiệm vụ của Thanh tra Viện kiểm sát nhân dân trong công tác phòng, chống tham nhũng được quy định cụ thể tại điều 75 Quyết định Số: 192/QĐVKSTC ngày 15 tháng 5 năm 2019 về ban hành quy chế tổ chức và hoạt động của thanh tra viện kiểm sát nhân như sau:

• Thứ nhất, chủ trì và phối hợp với các đơn vị có liên quan để tham mưu cho Ban cán sự đảng, Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân cấp mình những công tác sau:

Quán triệt, lãnh đạo, chỉ đạo, tổ chức thực hiện các quy định của Đảng, Nhà nước, của Viện kiểm sát nhân dân về công tác Phòng chống tham nhũng; Các biện pháp tăng cường quản lý, nâng cao trách nhiệm của công chức, viên chức, người lao động trong thực hiện nhiệm vụ được giao; Các biện pháp phòng ngừa theo quy định của Luật Phòng chống tham nhũng; Xử lý người có hành vi tham nhũng và vi phạm pháp luật về phòng, chống tham nhũng; việc bồi thường, bồi hoàn theo quy định của pháp luật trong hoạt động chống tham nhũng; việc bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người phản ánh, báo cáo, tố cáo, tố giác, báo tin, cung cấp thông tin về hành vi tham nhũng; việc khen thưởng người có thành tích trong công tác đấu tranh Phòng chống tham nhũng; Chế độ thông tin, báo cáo, sơ kết, tổng kết và việc hợp tác với tổ chức, cơ quan khác trong công tác phòng, chống tham nhũng của Viện kiểm sát nhân dân.

• Thứ hai, tham mưu giúp Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân cấp mình tiến hành thanh tra, giải quyết tố cáo, xử lý thông tin phản ánh về các nội dung:

Trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan, đơn vị trong việc quán lý, tổ chức thực hiện quy định của Đảng, Nhà nước và của ngành về công tác phòng, chống tham nhũng; trách nhiệm của người đứng đầu, cấp phó của người đứng đầu trong việc để xảy ra tham nhũng trong cơ quan, đơn vị, lĩnh vực công tác mình quản lý, phụ trách;

Việc công khai và minh bạch trong công tác tổ chức cán bộ và công tác quản lý tài chính, tài sản công, mua sắm, đầu tư xây dựng;

Về công khai, minh bạch về tài sản thu nhập của công chức, viên chức là đối tượng phải kê khai; thực thi quy định về tặng quà, nhận quà tặng, nộp lại quà tặng;

Trách nhiệm của công chức và viên chức trong thực hiện nhiệm vụ được giao;

Việc chấp hành chế độ thông tin, báo cáo trong công tác Phòng chống tham nhũng;

Xử lý, giải quyết đối với tố cáo, tố giác, tin báo, kiến nghị khởi tố về hành vi tham nhũng, vi phạm pháp luật về Phòng chống tham nhũng; việc thu hồi tài sản bị chiếm đoạt và thất thoát do hành vi tham nhũng;

Các việc khác do Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân cấp mình quyết định theo quy định của pháp luật về phòng, chống tham nhũng.[34]

1.4. Những yếu tố ảnh hưởng đến vai trò của Viện kiểm sát nhân dân trong phòng, chống tham nhũng. Khóa luận: Vai trò của viện kiểm sát về phòng chống tham nhũng.

Để nâng cao và cải thiện vai trò của Viện kiểm sát nhân trong phòng chống tham nhũng (PCTN) cần phải nghiên cứu các yếu tố ảnh hưởng đến nó. Trên thực tế, có nhiều yếu tố ảnh hưởng đến vai trò của Viện kiểm sát nhân trong phòng, chống tham nhũng, tuy nhiên các yếu tố ảnh hưởng chủ yếu và căn bản nhất cụ thể như sau:

• Thứ nhất, yếu tố chính trị.

Trong xã hội hiện nay dù Nhà nước đóng vai trò lãnh đạo, nhưng quá trình thiết lập, đề ra những đường lối, chính sách và quyết định về bộ máy làm việc trong các cơ quan nhà nước phụ thuộc rất lớn vào chế độ chính trị và vai trò của Đảng, nhà nước. Trong bộ máy chính trị nước ta, Đảng cộng sản Việt Nam giữ vị trí và vai trò vô cùng quan trọng trong việc thiết lập các chủ trương, đường lối và chính sách, các nghị quyết lãnh đạo cả nước trên dưới đồng lòng thực hiện công tác Phòng chống tham nhũng. Dưới sự chỉ đạo của Đảng, Luật phòng chống tham nhũng cùng nhiều văn bản quy phạm pháp luật về lĩnh vực Phòng chống tham nhũng đã được ban hành; đồng thời hệ thống các cơ quan chuyên trách về Phòng chống tham nhũng cũng được xây dựng. Công tác Phòng chống tham nhũng đã thu được những kết quả khả quan và tích cực.

Theo Nghị quyết Số: 27-NQ/TW, ngày 9/11/2022 của Ban chấp hành trung ương  Đảng khóa XIII về Tiếp tục xây dựng và hoàn thiện nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong giai đoạn mới đã quy định một trong những nhiệm vụ nòng cốt là hoàn thiện cơ chế kiểm soát quyền lực nhà nước, đẩy mạnh Phòng chống tham nhũng, tiêu cực; tiếp tục thúc đẩy cải cách hành chính, tăng cường phân cấp và phân quyền, làm rõ chức năng, nhiệm vụ và quyền hạn của các tổ chức, cá nhân trong bộ máy nhà nước đồng thời nâng cao năng lực thực thi; tinh gọn đảm bảo hoạt động có hiệu quả bộ máy nhà nước.

Theo Nghị quyết Số: 168/NQ-CP, ngày 11/10/2023 của Chính Phủ về Ban hành chiến lược quốc gia phòng, chống tham nhũng, tiêu cực đến năm 2030 đã quy định vô cùng rõ ràng các quan điểm và nhiệm vụ cũng như nhóm mục tiêu, biện pháp về Phòng chống tham nhũng như: Cải tiến chính sách, pháp luật trong các lĩnh vực quản lý kinh tế – xã hội, chống tham nhũng, tiêu cực, kiện toàn cơ cấu bộ máy nhà nước, cải tiến chế độ công vụ, Hình thành đội ngũ cán bộ công minh và chính trực; Tăng cường hiệu quả thực hiện pháp luật, gia tăng nỗ lực trong công tác kiểm sát, giám sát, thanh tra, kiểm toán, điều tra, truy tố, xét xử và thực hiện quyết định án; Tăng cường nhận thức, phát huy chức năng và trách nhiệm của xã hội trong Phòng chống tham nhũng, tiêu cực,…. Có thể khẳng định, sự lãnh đạo của Đảng và nhà nước là nhân tố quan trọng góp phần quyết định kết quả của công tác Phòng chống tham nhũng không chỉ đối với ngành kiểm sát mà còn là phạm vi trong cả nước.

• Thứ hai, yếu tố pháp luật. Khóa luận: Vai trò của viện kiểm sát về phòng chống tham nhũng.

Một trong những gốc rễ của tình trạng tham nhũng ở nước ta hiện nay vẫn diễn ra phức tạp và ảnh hưởng đến vai trò của Viện kiểm sát nhân dân trong phòng chống tham nhũng là do còn rất nhiều lỗ hổng pháp luật trong công tác phòng, chống tham nhũng.

Trong năm 2023, Nhóm nghiên cứu thuộc Ủy ban Tư pháp đã đưa ra ý kiến của mình với báo cáo của Chính phủ về công tác phòng chống tội phạm và vi phạm pháp luật liên quan đến thông tin, tham nhũng và chức vụ, phát hiện tăng 71,46% số vụ; tăng 116,17% số đối tượng, các vụ hối lộ cũng tăng đáng kể với tỷ lệ tăng lên 312,5%.

Chỉ riêng năm 2020, đã có nhiều vụ án nổi bật đã được Viện Kiểm sát Nhân dân (VKSND) và các cơ quan chức năng đã phối hợp và đẩy mạnh công tác kiểm sát, điều tra các đối tượng. Đáng lưu ý, đã xảy ra nhiều “lỗ hổng” trong pháp luật liên quan đến lĩnh vực đất đai, và các cá nhân, tổ chức đã tận dụng nhiều chiêu thức và thủ đoạn tinh vi để cố ý phớt lờ các quy định. Chẳng hạn, họ không tuân thủ quy định về định giá tài sản, không tổ chức đấu giá tài sản và đấu thầu dự án không đúng quy định, nhằm chuyển đổi tài sản công thành tư và gây tổn thất nặng nề cho tài sản quốc gia.

Hiện xảy ra khá nhiều trường hợp các đối tượng đã lợi dụng một số lỗ hổng pháp lý để thực hiện các hành vi phạm tội của mình hòng biến tài sản chung thành tư, làm thất thoát nghiêm trọng tài sản của Nhà nước. Như việc “Vi phạm quy định về quản lý và sử dụng tài sản của nhà nước gây thất thoát, lãng phí” tại dự án 8-12, đây là Khu đất “vàng” tại quận 1 của TP Hồ Chí Minh đã được giao cho Công ty Quản lý kinh doanh nhà TP Hồ Chí Minh để bán đấu giá và chuyển nhượng quyền sử dụng đất cho dự án khách sạn cao cấp, thương mại dịch vụ, dưới sự chỉ đạo trực tiếp cựu Phó Chủ tịch Uỷ ban nhân dân TP Hồ Chí Minh- ông Nguyễn Thành Tài, 2 công ty nhận triển khai thực hiện dự án này là Công ty Lavenue và Công ty TNHH Hoa Tháng Năm, đều là “pháp nhân mới thành lập” và “chưa tham gia bất kỳ dự án nào trước đó”. Sai phạm nghiêm trọng của ông Tài và đồng phạm đã gây tổn thất tài sản của Nhà nước lên đến 2.554 tỷ đồng. Việc giao khu đất này không thông qua đấu thầu, không thẩm định giá tài sản, không tổ chức đấu giá quyền sử dụng đất. là hoàn toàn trái pháp luật.

Nhiều lỗ hổng trong công tác quản lý xã hội, quản lý kinh tế như sai phạm về quy trình đấu thầu trong lĩnh vực y tế và dựa trên Cáo trạng do đại diện của Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Thừa Thiên – Huế công bố tại tòa cho biết, Năm 2020 tại tỉnh Thừa Thiên – Huế, bị cáo Hoàng Văn Đức, nguyên Giám đốc Trung tâm Kiểm soát bệnh tật (CDC) đã vi phạm quy trình đấu thầu khi mua sắm vật tư y tế phòng chống dịch Covid-19. Ông chỉ đạo kế toán trưởng tự thực hiện quy trình đấu thầu cho 8 gói thầu mà không tuân thủ đúng quy định pháp luật. Khi chỉ định trúng thầu cho 3 nhà thầu, ông và kế toán trưởng đã nhận hối lộ hơn 200 triệu đồng. Lỗ hổng trong quy định về quy trình đấu thầu đã tạo điều kiện thuận lợi cho việc lợi dụng và trục lợi của các đối tượng, như trong vụ Việt Á. Với hình thức chỉ định thầu rút gọn thì bên mời thầu chọn một nhà thầu cụ thể để thực hiện các gói thầu liên quan đến mua sắm hàng hóa hoặc thi công trong các trường hợp bất khả kháng, như thiên tai, dịch bệnh hoả hoạn, tai nạn bất ngờ. Ngoài ra, hình thức này cũng được áp dụng cho các gói thầu liên quan đến bí mật quốc gia, gói thầu khoa học mang tính bí mật hoặc gói thầu tư vấn đặc biệt. Khóa luận: Vai trò của viện kiểm sát về phòng chống tham nhũng.

• Thứ ba, yếu tố tác động từ kinh tế – xã hội.

Cơ chế quản lý kinh tế là hệ thống các chủ trương và luật pháp do Nhà nước đề ra để quản lý và điều phối kinh tế của một đất nước. Nền kinh tế Việt Nam hiện đang phát triển theo mô hình nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa đang trong quá trình phát triển. Trên cơ sở này, các chủ thể kinh tế tham gia tích cực và sản xuất ra nhiều sản phẩm và dịch vụ để đáp ứng nhu cầu của thị trường và xã hội. Tuy nhiên, do những khuyết điểm của kinh tế thị trường, tham nhũng đã xảy ra ở nhiều nơi, đặc biệt là ở các lĩnh vực mà pháp luật còn nhiều lỗ hổng và quản trị đất nước còn yếu điểm. Một yếu tố có thể góp phần vào việc gây ra tham nhũng là khi cán bộ, công chức cảm thấy thu nhập của họ không đủ duy trì cuộc sống, đặc biệt khi họ có khả năng “nâng cao” cuộc sống của mình bằng cách lợi dụng quyền lực và thực thi công vụ. Nếu nhà nước đảm bảo mức thu nhập và phúc lợi hợp lý cho họ, họ sẽ không cần phải tìm cách lợi dụng quyền lực để tìm kiếm lợi ích cá nhân trong quá trình thực hiện công vụ.

Tham nhũng có thể trở thành một vấn đề hệ thống và phổ biến trong xã hội do nhiều nguyên nhân khác nhau, không chỉ bởi sự suy giảm đạo đức cá nhân mà còn do sự tồn tại của các chuẩn mực xã hội (hay tập quán văn hoá) thuận lợi cho tham nhũng. Có những tập quán văn hoá trong xã hội tạo điều kiện thuận lợi cho các cá nhân thực hiện hành vi tham nhũng mà không lo sợ bị trừng phạt, vì hành vi tham nhũng được coi là “chấp nhận được” trong xã hội. Ví dụ: Trong văn hóa Việt Nam và nhiều nước châu Á khác, có những truyền thống như tặng quà tri ân đối với người giúp đỡ, tuy nhiên đôi khi những truyền thống này có thể bị lợi dụng triệt để để thực hiện hành vi tham nhũng.

Hiện nay, tiêu cực xã hội, đặc biệt là hối lộ, đã xâm nhập vào hệ thống chính trị, đặc biệt là trong lĩnh vực tư pháp, gây ra những hậu quả tiêu cực và làm suy giảm niềm tin của cộng đồng vào các đội ngũ cán bộ. Trong ngành kiểm sát, các mạng lưới tội phạm, tiêu cực như các đường dây chạy án, mối giới hối lộ, đường dây cờ bạc, rượu chè và mại dâm…, trong đó có Kiểm sát viên. Mặc dù có một lực lượng lớn các Kiểm sát viên chính trực, công bằng và có trách nhiệm trong việc thực hiện nhiệm vụ, nhưng vẫn có một số Kiểm sát viên bị ảnh hưởng, trở thành nạn nhân của hối lộ và tiêu cực xã hội. Dễ dàng có thể thấy được qua các vụ án tham nhũng xảy ra nổi cộm hiện nay như vụ Năm Can hay vụ án nhận hối lộ của công an Đồ Sơn….

Kiểm sát viên và cán bộ công chức có nhiệm vụ và quyền hạn không chỉ trong lĩnh vực pháp luật mà còn có các mối quan hệ xã hội như gia đình, bạn bè, họ hàng, làng xóm… Tuy quan điểm nhờ vả vào người thân, hàng xóm và quan tâm đến việc giải quyết những vụ án có lợi cho bản thân vẫn tồn tại khá rộng rãi và phổ biến, đặc biệt là ở các vùng phát triển thấp. Tư tưởng “một người làm quan cả họ được nhờ” và “nhất thân, nhì quen” đã ảnh hưởng tiêu cực đến suy nghĩ và hành động của đa số đến nhân cách con người hiện nay, gây ảnh hưởng không tốt đến hoạt động thực hiện kiểm sát và thực hành quyền công tố của Kiểm sát viên. Nếu Kiểm sát viên không đứng vững và kiên quyết bảo vệ pháp luật cũng như đảm bảo sự công bằng, và không thể thực hiện tư tưởng “lợi ích công chúng hơn lợi ích cá nhân”, thì các quyết định áp dụng pháp luật của Kiểm sát viên sẽ khó đạt được các tiêu chuẩn cần thiết và mong muốn. Khóa luận: Vai trò của viện kiểm sát về phòng chống tham nhũng.

• Thứ tư, yếu tố ý thức pháp luật của các chủ thể.

Tham nhũng có nguồn gốc từ ý thức mỗi con người, nó thể hiện ở nhiều mặt, khía cạnh rất khó phát hiện như:

Về xung đột lợi ích, trong một tập thể khi một cá nhân chỉ tập trung theo đuổi điều họ mong muốn hơn là phối hợp, hợp tác với người khác.

Trong mối quan hệ giữa người uỷ thác với người nhậm thác – hay người nhận uỷ thác. Đặc trưng của quan hệ này liên hệ với người nhậm thác (hay người được uỷ thác) chính là các cơ quan, công chức nhà nước (tuy nhiên, trong thực tế còn có thể bao gồm các tổ chức hoặc công ty phi nhà nước được uỷ nhiệm cung cấp dịch vụ công – gọi chung là khu vực công), còn người ủy thác chính là người dân. Trong sự ràng buộc này, người dân và nhà nước sẽ có mối quan hệ chặt chẽ với nhau, nhà nước thay mặt, chịu uỷ quyền từ công dân để quản lý đất nước. Trong quan hệ đó thì cơ quan nhà nước phải hành động vì lợi ích của nhân dân. Tuy nhiên, trong thực tế, có những cơ quan và công chức nhà nước sử dụng quyền lực được giao nhằm tối đa hóa lợi ích cá nhân thay vì lợi ích của người dân.

Cơ quan và công chức nhà nước có thể lợi dụng quyền lực để tối đa hóa lợi ích cá nhân thay vì lợi ích của người dân. Nếu ý thức và nhận thức về pháp luật của các chủ thể có chức vụ và quyền hạn ở mức độ thấp, có thể dẫn đến hiểu sai nội dung của quy phạm pháp luật, đánh giá vụ án không đầy đủ, chủ quan, và dễ dẫn đến các sai lầm và oan uổng, tạo điều kiện cho hành vi tham nhũng vì lợi ích cá nhân. Ý thức và trình độ nhận thức về pháp luật ở mức cao sẽ bảo đảm cho công tác thực hiện công tác và áp dụng pháp luật được chính xác, gắn liền với thực tiễn khách quan.

• Yếu tố ý thức pháp luật của Kiểm sát viên.

Ngành kiểm sát có nhiệm vụ thực hiện chức năng công tố pháp luật, đồng thời xác định tính hợp pháp hoặc không hợp pháp của hành vi, xác định có sự vi phạm pháp luật hay không. Ngành kiểm sát luôn đảm bảo tôn trọng các quyền và lợi ích hợp pháp của nhân dân, như vậy, cán bộ kiểm sát viên đã thực hành quyền công tố thì không thể thiếu đạo đức. Mỗi người, đặc biệt là Kiểm sát viên, phải tuân thủ đạo đức. Thật tệ hại khi họ lạm dụng quá trình thực thi pháp luật để thoả mãn cho mục đích cá nhân như vụ lợi, nhũng nhiễu và nhận hối lộ…

Yếu tố ý thức pháp luật của Kiểm sát viên giúp họ phân tích các yếu tố, tình huống thực tiễn, và chứng cứ một cách khách quan, công minh, không bỏ sót bất kỳ tình tiết quan trọng nào. Chính ý thức pháp luật, sáng suốt, và trình độ nghề nghiệp giúp Kiểm sát viên nhận biết được vấn đề cốt lõi và các chi tiết đáng chú ý trong các tình huống.

Việc trau dồi và hoàn thiện đạo đức cách mạng theo phẩm chất: “Cần, kiệm, liêm, chính, chí công, vô tư” sẽ đem lại cho Kiểm sát viên có cái tâm đạo đức và phẩm chất chính trị vững vàng khi thực hành quyền công tố nhằm đưa ra những quyết định nghiêm minh, thấu tình, đạt lý, thuyết phục lòng người như lời Bác Hồ dạy cán bộ Kiểm sát: “Công minh, chính trực, khách quan, thận trọng, khiêm tốn”. Kiến thức, kinh nghiệm sống thực tiễn, sự thông thái các khía cạnh của đời sống xã hội cũng là nhân tố tác động đến vai trò của Viện kiểm sát nhân dân trong phòng chống tham nhũng.

Thực tế cho thấy, hành vi tham nhũng đang ngày càng trở nên phổ biến và phức tạp hơn trong các lĩnh vực khác nhau. Tội phạm chức tham nhũng ngày càng sử dụng những thủ đoạn tinh vi để trốn tránh phát hiện, như lập nhiều tài khoản ngân hàng, chuyển tiền qua các kênh rút ruột, hoặc sử dụng quà tặng để che đậy hành vi hối lộ.,… Khóa luận: Vai trò của viện kiểm sát về phòng chống tham nhũng.

Yếu tố ý thức pháp luật của các bộ phận cán bộ, công chức, viên chức cũng như của các tổ chức, cá nhân công dân.

Đây là yếu tố mặc dù rất khó nhìn nhận và diễn giải được, bởi nó tiềm ẩn bên trong ý thức của các chủ thể, tuy nhiên nó lại có sự tác động không nhỏ tới hành vi của đội ngũ cán bộ (với tư cách là những người có cơ hội để tham nhũng), nếu ý thức pháp luật cao thì họ sẽ có khả năng quyết định hành vi và xem xét để có sự cư xử phù hợp nhất để đối mặt với những cám dỗ về lợi ích. Trong tình huống đó, dù có đối mặt với cám dỗ về mặt lợi ích vật chất và tinh thần, nhưng họ sẽ có đủ can đảm để từ chối nguồn lợi không chính đáng và duy trì sự chính trực của bản thân. Đối với công dân, khi họ đã có ý thức pháp luật về phòng chống tham nhũng tốt, họ sẽ không do dự, không sợ hãi và không bối rối khi đối mặt với hành vi tham nhũng và việc dám đứng lên tố giác các hành vi tiêu cực này.

Kết luận chương 1

Trong chương này tác giả đã tập chung làm rõ những vấn đề lý luận chung của pháp luật liên quan đến vai trò của viện kiểm sát nhân trong phòng, chống tham nhũng, với sự phân tích khái quát chung về Viện kiểm sát nhân dân và lầm rõ được những khái niệm và nội dung về vai trò của Viện kiểm sát nhân dân trong Phòng chống tham nhũng, từ đó thẩm quyền của Viện kiểm sát nhân dân trong phòng chống tội phạm tham nhũng và những yếu tố tác động, chi phối và ảnh hưởng đến vai trò Phòng chống tham nhũng của Viện kiểm sát nhân dân được làm rõ. Việc này đặc biệt quan trọng vì tham nhũng được coi là một trong những tội phạm nguy hiểm cho xã hội và đòi hỏi sự can thiệp mạnh mẽ từ các cơ quan nhà nước, trong đó có Viện kiểm sát nhân dân. Khóa luận: Vai trò của viện kiểm sát về phòng chống tham nhũng.

CÓ THỂ BẠN QUAN TÂM ĐẾN DỊCH VỤ: 

===>>> Khóa luận: Thực trạng vai trò viện kiểm sát trong tham nhũng