Khóa luận: Tổ chức ngoại khóa môn vật lí ở trường phổ thông

Chia sẻ chuyên mục Đề Tài Khóa luận: Tổ chức ngoại khóa môn vật lí ở trường phổ thông hay nhất năm 2022 cho các bạn học viên ngành đang làm khóa luận tham khảo nhé. Với những bạn chuẩn bị làm bài khóa luận tốt nghiệp thì rất khó để có thể tìm hiểu được một đề tài hay, đặc biệt là các bạn học viên đang chuẩn bị bước vào thời gian lựa chọn đề tài làm khóa luận thì với đề tài Khóa luận: Tổ chức ngoại khóa phần định luật bảo toàn động lượng – vật lí 10 nâng cao nhằm phát triển tư duy sáng tạo học tập của học sinh dưới đây chắc hẳn sẽ cho các bạn cái nhìn tổng quát hơn về đề tài này.

LỜI MỞ ĐẦU

1. Lí do chọn đề tài

Trong một thời gian dài, người thầy được trang bị phương pháp để truyền thụ tri thức cho học sinh theo quan hệ một chiều: thầy đọc – trò chép, chính vì thế học sinh trở nên thụ động, thiếu tính độc lập và sáng tạo. Nguyên tắc thụ động biểu lộ ở hình ảnh người giáo viên đứng riêng biệt trên bục cao trong lớp và cung cấp cái mẫu, còn phía dưới là hình ảnh các học sinh ngồi thành hàng trên ghế, cùng làm một công việc giống nhau là sao lại cái mẫu mà thầy đang cung cấp cho họ. Khóa luận: Tổ chức ngoại khóa môn vật lí ở trường phổ thông

Hiện nay theo quan điểm hiện đại về dạy học, dạy học bằng hoạt động, thông qua hoạt động của học sinh thì việc tổ chức dạy học thực chất là tổ chức cho học sinh hoạt động tự học, thông qua đó mà chiếm lĩnh kiến thức, kỹ năng và phát triển năng lực và hình thành thái độ. Trong mỗi hình thức tổ chức dạy học lại có nhiều cách tổ chức hoạt động của học sinh, lựa chọn hình thức tổ chức hoạt động nào tùy thuộc vào mục đích, nội dung, phương tiện dạy học và trình độ của học sinh.

Có nhiều cách phân loại các hình thức dạy học vật lí, mỗi cách dựa trên một dấu hiệu nhất định như:

• Dựa vào thành phần học sinh có thể chia thành dạy học cá nhân, dạy học theo nhóm, dạy học theo lớp.
• Dựa vào mục đích có thể chia thành nghiên cứu kiến thức mới, luyện tập, ôn tập….
• Theo địa điểm thì có thể làm việc ở lớp, làm việc phòng thí nghiệm…Tuy nhiên, mỗi hình thức dạy học đều bao hàm nội dung của một số cách phân loại khác.

Hoạt động ngoại khóa là một hình thức dạy học thuộc hệ thống các hình thức dạy học ở trường phổ thông hiện nay. Ngoại khóa vật lí nói riêng và hoạt động ngoại khóa nói chung hỗ trợ cho học nội khóa trong việc củng cố, mở rộng, đào sâu kiến thức, vận dụng những kiến thức đã học vào thực tế đời sống vào kỹ thuật, phát huy tính tích cực sáng tạo của học sinh. Những kiến thức học sinh thu được khi tham gia các hoạt động ngoại khóa thường sâu sắc và có tính bền vững, sản phẩm học sinh làm ra mang nhiều ý nghĩa.

Mặt khác, thời lượng phân bố từng phần trong chương trình còn rất ít nên phần lớn học sinh chỉ nắm sơ lược về lí thuyết, hầu như không có thời gian để làm thí nghiệm và nghiên cứu những ứng dụng có liên quan. Chính trình độ thực hành thí nghiệm của học sinh hạn chế nên trong các kỳ thi quốc tế học sinh Việt Nam thường gặp rất nhiều khó khăn. Do đó, tổ chức hình thức ngoại khóa rất cần thiết cho việc dạy và học.

Trong các hình thức tổ chức hoạt động ngoại khóa vật lí ở trường phổ thông hiện nay thì hình thức hướng dẫn các nhóm học sinh thiết kế, chế tạo là phổ biến hơn cả vì nó đáp ứng được yêu cầu dạy học đổi mới hiện nay là phát huy cao độ tính tích cực, sáng tạo của học sinh.

Trong chương trình vật lí 10, khi giảng dạy phần định luật bảo toàn động lượng, khó khăn nhất đối với giáo viên là không làm thí nghiệm để kiểm chứng được, học sinh thì khó hình dung về định nghĩa động lượng, các bài tập vận dụng thì rắc rối về việc tổng hợp vectơ. Theo phân bổ chương trình, phần này dạy trong ba tiết. Với một khoảng thời gian ngắn, học sinh rất khó hiểu được ý nghĩa và tầm quan trọng của định luật trong đời sống và kỹ thuật.

Chính vì những lí do trên, với mong muốn góp phần nâng cao chất lượng dạy và học vật lí ở trường THPT chúng tôi chọn đề tài : Tổ chức ngoại khóa phần “Định luật bảo toàn động lượng – vật lí 10 nâng cao” nhằm phát triển tư duy sáng tạo học tập của học sinh.

CÓ THỂ BẠN QUAN TÂM ĐẾN DỊCH VỤ:

===>>> Viết Thuê Khóa Luận Chất Lượng Cao

2. Mục đích nghiên cứu Khóa luận: Tổ chức ngoại khóa môn vật lí ở trường phổ thông

Nghiên cứu việc tổ chức hoạt động ngoại khóa phần “Định luật bảo toàn động lượng- vật lí 10 nâng cao” nhằm kích thích hứng thú học tập, phát huy tính tích cực, sáng tạo của học sinh, đồng thời củng cố kiến thức đã học trong chương trình nội khóa và giúp học sinh hiểu rõ hơn cách thức ứng dụng vật lí vào đời sống, kỹ thuật.

3. Giả thuyết khoa học

Nếu tổ chức được buổi ngoại khóa một cách khoa học, nội dung kiến thức phù hợp với đối tượng học sinh và hình thức hoạt động phong phú thì sẽ kích thích hứng thú học tập, phát huy tính sáng tạo của học sinh, đồng thời củng cố kiến thức đã học một cách sâu sắc, bền vững hơn và học sinh hiểu rõ hơn ứng dụng kiến thức vật lí vào thực tiễn đời sống, kỹ thuật.

4. Đối tượng nghiên cứu

Hoạt động ngoại khóa vật lí trong dạy học vật lí ở trường phổ thông.

5. Phạm vi nghiên cứu

Tổ chức hoạt động ngoại khóa phần “Định luật bảo toàn động lượng – vật lí 10 nâng cao”.

6. Nhiệm vụ nghiên cứu

• Nghiên cứu cơ sở lí luận về hoạt động ngoại khóa nói chung và ngoại khóa vật lí nói riêng.
• Nghiên cứu thực trạng các hoạt động ngoại khóa vật lí ở các trường phổ thông hiện nay.
• Xây dựng nội dung hoạt động ngoại khóa phần “Định luật bảo toàn động lượng – vật lí 10 nâng cao”.
• Thực nghiệm sư phạm để kiểm tra tính khả thi của buổi ngoại khóa đã xây dựng.

7. Phương pháp nghiên cứu

• Phương pháp nghiên cứu lí thuyết.
• Phương pháp điều tra.
• Phương pháp thực nghiệm sư phạm.

8. Cấu trúc luận văn

Ngoài phần mở đầu và kết luận, phụ lục và tài liệu tham khảo, luận văn gồm ba chương:

Chương 1: Cơ sở lí luận và thực tiễn của hoạt động ngoại khóa vật lí ở trường phổ thông.

Chương 2: Nội dung hoạt động ngoại khóa phần “ Định luật bảo toàn động lượng- vật lí 10 nâng cao”.

Chương 3: Thực nghiệm sư phạm.

Chương 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA HOẠT ĐỘNG NGOẠI KHÓA VẬT LÍ Ở TRƯỜNG PHỔ THÔNG

1.1. Cơ sở lí luận của hoạt động ngoại khóa vật lí ở trường phổ thông Khóa luận: Tổ chức ngoại khóa môn vật lí ở trường phổ thông

1.1.1.Các hình thức tổ chức dạy học ở trường phổ thông

Hình thức tổ chức dạy học là một thành tố trong cấu trúc của quá trình dạy học, là sự biểu hiện bên ngoài của hoạt động được phối hợp chặt chẽ giữa giáo viên và học sinh, được thực hiện theo một trật tự xác định và trong một chế độ nhất định. Nó thay đổi tùy thuộc vào mục đích, nhiệm vụ dạy học, mối quan hệ giữa giáo viên và học sinh, giữa học sinh với nhau, theo số lượng người học và không gian diễn ra quá trình dạy học, theo cơ sở vật chất, thiết bị kỹ thuật phục vụ cho quá trình dạy học. Hiện nay, trong trường phổ thông chúng ta thường gặp một số hình thức tổ chức dạy học sau:

• Hình thức lớp-bài (lên lớp)
• Hình thức dạy học theo nhóm
• Hình thức tự học
• Hình thức thực hành
• Hình thức thảo luận và xêmina
• Hình thức hoạt động ngoại khóa

Trong mỗi hình thức tổ chức dạy học lại có nhiều cách tổ chức hoạt động của học sinh, việc lựa chọn hình thức tổ chức hoạt động nào tùy thuộc vào mục đích, nội dung, phương tiện dạy học và trình độ của học sinh. Mỗi hình thức dạy học có những ưu- khuyết điểm riêng vì vậy việc phối hợp hài hòa, khéo léo các hình thức tổ chức dạy học sẽ mang lại hiệu quả, tạo chất lượng toàn diện cho quá trình học tập của học sinh.[7]

1.1.2. Hoạt động ngoại khóa

1.1.2.1.Khái niệm hoạt động ngoại khóa Khóa luận: Tổ chức ngoại khóa môn vật lí ở trường phổ thông

Hoạt động ngoại khóa là hoạt động được tổ chức ngoài giờ học các môn văn hóa ở trên lớp, một trong những mảng hoạt động giáo dục quan trọng ở nhà trường phổ thông. Hoạt động này có ý nghĩa hỗ trợ cho giáo dục nội khóa, góp phần phát triển và hoàn thiện nhân cách, bồi dưỡng năng khiếu và tài năng sáng tạo của học sinh. Nội dung ngoại khóa rất phong phú và đa dạng nhờ đó các kiến thức tiếp thu được trên lớp có cơ hội được áp dụng, mở rộng thêm trên thực tế, đồng thời có tác dụng nâng cao hứng thú học tập nội khóa. Nó có những đặc trưng: dựa trên tính tự nguyện của học sinh, có sự hướng dẫn của giáo viên, số lượng học sinh tham gia không hạn chế; việc đánh giá kết quả không thông qua điểm mà thông qua sản phẩm của học sinh làm được, thông qua sự hứng thú, tích cực, tính sáng tạo của học sinh.[8]

1.1.2.2. Vị trí, vai trò của hoạt động ngoại khóa trong hệ thống các hình thức tổ chức dạy học trường trung học phổ thông

Hoạt động ngoại khóa có vị trí rất quan trọng đối với việc hình thành và phát triển nhân cách toàn diện cho học sinh. Ngoài việc củng cố, bổ sung và hoàn thiện hệ thống tri thức, kĩ năng, thái độ được học sinh lĩnh hội thông qua học các môn văn hóa ở trên lớp thì hoạt động ngoại khoá còn tạo điều kiện cho học sinh vận dụng những điều đã học được vào thực tiễn cuộc sống; rèn luyện các phẩm chất nhân cách và học hỏi thêm nhiều tri thức ngoài sách vở, luyện tập được nhiều kĩ năng, thói quen cần thiết cho cuộc sống.

Hoạt động ngoại khóa là những hoạt động có mục đích giáo dục, tổ chức có kế hoạch, có chương trình, nội dung và phương pháp phù hợp, được thực hiện với vai trò chủ đạo của giáo viên. Đó là sự tiếp nối hoạt động dạy học trên lớp, là con đường gắn lí luận với thực tiễn, tạo nên sự thống nhất giữa nhận thức với hành động, góp phần hình thành tình cảm, niềm tin đúng đắn ở học sinh. Ngoại khóa là con đường phát triển toàn diện nhân cách, là điều kiện tốt nhất để học sinh phát huy vai trò chủ thể, tính tích cực, chủ động trong quá trình học tập, rèn luyện. Nó vừa củng cố, bổ sung, mở rộng kiến thức đã học, vừa phát triển các kỹ năng cơ bản phù hợp với yêu cầu, mục tiêu giáo dục của nhà trường như: kĩ năng giao tiếp, thích ứng, tổ chức cuộc sống, tự quản…

Hoạt động ngoại khóa là việc tổ chức giáo dục thông qua hoạt động thực tiễn của học sinh về văn hóa, khoa học, kỹ thuật, lao động, hoạt động chính trị, xã hội, nhân đạo, hoạt động văn nghệ, thể dục thể thao, vui chơi giải trí…để giúp các em phát triển, hoàn thiện đạo đức, năng lực, sở trường…thực hiện mục tiêu của quá trình sư phạm toàn diện.

Việc tổ chức ngoại khóa sẽ thu hút và phát huy được tiềm năng của các lực lượng giáo dục của xã hội và gia đình để nâng cao chất lượng, hiệu quả giáo dục toàn diện của nhà trường.[8]

1.1.2.3.Tác dụng của hoạt động ngoại khóa trong hệ thống các hình thức tổ chức dạy học ở trường phổ thông Khóa luận: Tổ chức ngoại khóa môn vật lí ở trường phổ thông

Về giáo dục nhận thức: hoạt động ngoại khóa giúp học sinh củng cố, đào sâu, mở rộng những tri thức đã học trên lớp, ngoài ra giúp học sinh vận dụng tri thức đã học vào giải quyết những vấn đề thực tiễn đời sống đặt ra, theo phương châm học đi đôi với hành, lí thuyết gắn liền với thực tiễn.

Về rèn luyện kỹ năng: hoạt động ngoại khóa rèn luyện cho học sinh khả năng tự quản, kỹ năng tổ chức, điều khiển, làm việc theo nhóm, ngoài ra còn góp phần phát triển kỹ năng giao tiếp, giải quyết vấn đề, chế tạo dụng cụ và làm thí nghiệm …

Về giáo dục tinh thần thái độ: hoạt động ngoại khóa tạo hứng thú học tập, khơi dậy lòng ham hiểu biết, lôi cuốn học sinh tự giác tham gia nhiệt tình các hoạt động, phát huy tính tích cực, nỗ lực của học sinh.[1]

Về rèn luyện năng lực tư duy: các loại tư duy có thể rèn luyện cho học sinh trong dạy học là:

Tư duy lôgic: là tư duy về mối quan hệ nhân quả mang tính tất yếu, quy luật. Vì vậy các yếu tố, đối tượng (gọi chung là các yếu tố) trong tư duy lôgic bắt buộc phải có quan hệ với nhau, trong đó có những yếu tố là nguyên nhân, tiền đề; những yếu tố còn lại là kết quả, kết luận.

Tư duy trừu tượng: giai đoạn phản ánh gián tiếp trừu tượng, khái quát sự vật, được thể hiện qua các hình thức như khái niệm, phán đoán, suy luận.

Tư duy kinh nghiệm: kinh nghiệm bao hàm toàn bộ mọi sự hiểu biết, mọi cách ứng xử mà một cá nhân tiếp thu được trong cuộc sống. Kinh nghiệm có thể do cá nhân tự rút ra được trong quá trình hoạt động của mình hoặc do tiếp thu từ người khác. Xét đến cùng mọi tri thức của nhân loại cũng là kinh nghiệm bởi chúng được rút ra từ quá trình phát triển của loài người với mức độ cô đọng, sâu sắc. Tư duy kinh nghiệm là sự vận dụng kinh nghiệm vào một quá trình nhận thức mới hay thực hiện một công việc mới hoặc thực hiện một công việc cũ trong điều kiện, hoàn cảnh mới. Tư duy kinh nghiệm xem xét, đánh giá các sự vật, sự việc mới theo những cách thức có sẵn; cố gắng đưa sự nhận thức những sự vật, sự việc đó về những cái đã biết; do đó thường gặp khó khăn khi tiếp xúc với những sự vật, sự việc, vấn đề có nhiều điểm khác lạ.

Tư duy kinh nghiệm dễ tạo nên các lối mòn, thói quen trong tư duy. Tư duy kinh nghiệm có thể làm thay đổi sự vật, sự việc, vấn đề về quy mô, hình dạng, địa điểm, thời gian nhưng không làm thay đổi tính chất của chúng; nói cách khác, tư duy kinh nghiệm có thể làm thay đổi một cái gì đó nhưng sự thay đổi chỉ xảy ra về lượng chứ không thay đổi về chất. Tư duy kinh nghiệm là sự giải quyết các vấn đề hiện tại theo những khuôn mẫu, cách thức đã biết với một vài biến đổi nào đó cho phù hợp với hoàn cảnh hiện tại. Tư duy kinh nghiệm vận hành trên cơ sở các liên kết thần kinh được tạo do tác động từ bên ngoài; vì vậy, năng lực tư duy phụ thuộc vào lượng kinh nghiệm tích lũy và phương pháp tác động tạo liên kết ghi nhớ. Khi lượng kinh nghiệm còn ít, các liên kết ghi nhớ chỉ được thực hiện trong từng vấn đề, sự vật, sự việc, đối tượng thì tư duy kinh nghiệm mang tính máy móc, giáo điều, lặp lại mọi cái đã được ghi nhớ, thực tế trường hợp này có thể coi là chưa có tư duy mặc dù hệ thần kinh thực hiện hoạt động tái hiện lại những cái đã ghi nhớ. Sự tích luỹ nhiều kinh nghiệm giúp cho việc tìm ra cách giải quyết các vấn đề hiện tại nhanh hơn và giải quyết được nhiều vấn đề hơn. Trong một số trường hợp việc phản ứng nhanh của hệ thần kinh tích luỹ nhiều kinh nghiệm dễ bị nhầm với sự thông minh hay thông thái. Trường hợp này xảy ra khi tại địa điểm và thời gian đó không còn ai ngoài người giải quyết được vấn đề có đủ kinh nghiệm. Tư duy kinh nghiệm chỉ là sự chấp nhận và sử dụng các kinh nghiệm đã có.

Tư duy phân tích: phân tích là sự chia nhỏ sự vật, sự việc, vấn đề, sự kiện…, gọi chung là các đối tượng, thành các thành phần để xem xét, đánh giá về các mặt cấu trúc, tổ chức, mối liên hệ giữa các thành phần, vai trò và ảnh hưởng của từng thành phần trong các đối tượng; trên cơ sở các phân tích, đánh giá đó xác định mối quan hệ và ảnh hưởng của đối tượng được phân tích tới các đối tượng khác. Tư duy phân tích là tư duy về một đối tượng, tìm các thành phần tham gia vào đối tượng, các mối liên kết, quan hệ giữa các đối tượng, xác định các đặc điểm, tính chất, đặc trưng, vai trò của đối tượng trong mối quan hệ với các đối tượng khác (gọi chung là các yếu tố). Với việc xác định các yếu tố của một đối tượng, tư duy phân tích mang tính tư duy theo chiều sâu. Mức độ sâu sắc của tư duy được đánh giá qua số lượng các yếu tố mà tư duy phân tích tìm được.

Tư duy tổng hợp: trái ngược với tư duy phân tích, là sự chia nhỏ đối tượng. Tư duy tổng hợp tập hợp các yếu tố cùng loại, có liên quan với nhau. Sự phân tích cho thấy tất cả hay phần lớn các yếu tố của đối tượng, nhưng vai trò của từng yếu tố trong những hoàn cảnh, những thời điểm khác nhau có thể thay đổi, có yếu tố chủ yếu và không thể thiếu, có yếu tố hỗ trợ, có yếu tố cần cho hoàn cảnh này nhưng không cần cho hoàn cảnh khác. Tư duy tổng hợp giúp đánh giá được các tính chất của từng yếu tố thuộc đối tượng và xác định thành phần, đặc điểm, tính chất của đối tượng phù hợp với hoàn cảnh hiện tại. Tư duy tổng hợp được thực hiện khi xem xét một đối tượng xuất hiện nhiều lần tại những địa điểm và thời gian khác nhau, các đối tượng cùng dạng hoặc các đối tượng khác nhau . Vì vậy tư duy tổng hợp cũng có thể được chia thành nhiều dạng và dẫn đến những kết quả khác nhau. Tư duy tổng hợp thực hiện trên một đối tượng xuất hiện nhiều lần tại nhiều địa điểm khác nhau nhằm đánh giá được các yếu tố xuất hiện thường xuyên nhất và có vai trò chính của đối tượng. Tư duy tổng hợp xem xét đánh giá sự giống và khác nhau giữa các đối tượng cùng dạng và qua đó xác định xem giữa chúng có mối liên hệ hay không và nếu có là những mối liên hệ như thế nào.

Một đối tượng xuất hiện nhiều lần tại các địa điểm khác nhau nhiều khi cũng được xem xét như các đối tượng cùng dạng. Tư duy tổng hợp thực hiện trên các đối tượng khác nhau là tư duy tìm kiếm các mối quan hệ giữa các đối tượng hoặc tìm kiếm các yếu tố trong các đối tượng đó có thể hợp thành một đối tượng mới. Tìm kiếm các mối quan hệ nhằm đánh giá sự ảnh hưởng, tương tác lẫn nhau giữa các đối tượng. Tìm kiếm các yếu tố có thể và liên kết chúng lại với nhau trong những mối quan hệ nào đó tạo nên một nhận thức mới về thế giới hoặc một phương thức hành động mới. Sự liên kết lôgic mang đến sự nhận thức đúng đắn về thế giới hoặc một phương thức hành động có kết quả đúng đắn. Sự liên kết không lôgic sẽ đem đến sự vô nghĩa, nhận thức sai lầm hoặc phương thức hành động dẫn đến kết quả tiêu cực. Tư duy tổng hợp phát triển đến trình độ cao sẽ có khả năng tóm tắt, khái quát hoá. Khái quát hoá là sự tóm lược đến mức cô đọng nhất các yếu tố cơ bản, các mối quan hệ chính của đối tượng nhưng không làm mất đi các tính chất của đối tượng và đối tượng không bị hiểu sai. Khái quát hoá có vai trò quan trọng khi các đối tượng có nhiều yếu tố cấu thành, mối quan hệ phức tạp, lượng tri thức lớn với khả năng ghi nhớ của bộ não. Bộ não cần biết về sự tồn tại, vai trò và một số đặc điểm, tính chất của đối tượng. Nếu ghi nhớ đầy đủ các yếu tố của một đối tượng thì bộ nhớ của não sẽ không còn đủ chỗ cho việc ghi nhớ về các đối tượng khác, do đó sẽ hạn chế một số khả năng tư duy. Vì vậy, sử dụng thêm các phương pháp ghi nhớ ngoài để ghi nhớ đầy đủ các yếu tố của đối tượng là sự hỗ trợ tốt cho tư duy. Khóa luận: Tổ chức ngoại khóa môn vật lí ở trường phổ thông

Tư duy sáng tạo: tư duy sáng tạo cũng có yêu cầu về sự tích luỹ kinh nghiệm hay tri thức. Nhưng tư duy sáng tạo vận hành không hoàn toàn dựa trên các liên kết ghi nhớ được hình thành do các tác động từ bên ngoài mà có nhiều liên kết do hệ thần kinh tự tạo ra giữa các vấn đề, các sự vật, sự việc tác động riêng rẽ lên hệ thần kinh. Tư duy sáng tạo tìm ra cách giải quyết vấn đề không theo khuôn mẫu, cách thức định sẵn. Trong tư duy kinh nghiệm, để giải quyết được vấn đề đòi hỏi người giải quyết phải có đủ kinh nghiệm về vấn đề đó, còn trong tư duy sáng tạo chỉ yêu cầu người giải quyết có một số kinh nghiệm tối thiểu hoặc có kinh nghiệm giải quyết những vấn đề khác. Tư duy sáng tạo là sự vận dụng các kinh nghiệm giải quyết vấn đề này cho những vấn đề khác. Người chỉ có tư duy kinh nghiệm sẽ lúng túng khi gặp phải những vấn đề nằm ngoài kinh nghiệm, còn người có tư duy sáng tạo có thể giải quyết được những vấn đề ngoài kinh nghiệm mà họ có. Tư duy sáng tạo tạo nên các kinh nghiệm mới trên các kinh nghiệm cũ vì vậy làm phong phú thêm kinh nghiệm, tạo nên sự thay đổi về chất cho các vấn đề, sự vật, sự việc mà nó giải quyết. Biểu hiện của tư duy sáng tạo là sự thông minh, dám thay đổi kinh nghiệm. Tư duy sáng tạo cũng góp phần tạo nên kinh nghiệm. [18]

1.1.3. Các đặc điểm của giờ học ngoại khóa

Hoạt động ngoại khóa nói chung và ngoại khóa vật lí nói riêng có những đặc điểm cơ bản sau:

• Việc tổ chức ngoại khóa dựa trên tính tự nguyện tham gia của học sinh có sự hướng dẫn của giáo viên.
• Số lượng học sinh tham gia không hạn chế, có thể là theo nhóm nhưng cũng có thể là tập thể đông người.
• Có kế hoạch cụ thể về hình thức tổ chức, phương pháp và nội dung ngoại khóa.
• Kết quả hoạt động ngoại khóa của học sinh không đánh giá bằng điểm như đánh giá kết quả học tập nội khóa.
• Việc đánh giá kết quả của hoạt động ngoại khóa vật lí thông qua sản phẩm mà học sinh có được, thông qua sự tích cực, sáng tạo của học sinh trong quá trình tham gia hoạt động và sự đánh giá này phải công khai, kết quả của học sinh phải được khích lệ kịp thời.
• Nội dung và hình thức hoạt động ngoại khóa phải đa dạng, mềm dẻo để lôi cuốn nhiều học sinh tham gia.[4]

1.1.4. Nội dung, hình thức tổ chức và phương pháp hướng dẫn ngoại khóa vật lí

1.1.4.1. Nội dung ngoại khóa vật lí Khóa luận: Tổ chức ngoại khóa môn vật lí ở trường phổ thông

Nội dung ngoại khóa phải bổ sung kiến thức cho nội khóa, củng cố, đào sâu, mở rộng hợp lí các kiến thức trong chương trình vật lí, bổ sung những kiến thức mà học sinh còn thiếu hụt hay mắc sai lầm khi học nội khóa. Nội dung ngoại khóa vật lí ở trường phổ thông có thể gồm:

• Đào sâu nghiên cứu những kiến thức lí thuyết về vật lí và kỹ thuật.
• Nghiên cứu những lĩnh vực riêng biệt của vật lí học ứng dụng như kỹ thuật điện, kỹ thuật vô tuyến, kỹ thuật chụp ảnh…
• Nghiên cứu thiết kế chế tạo dụng cụ và làm thí nghiệm vật lí, nghiên cứu những ứng dụng kỹ thuật của vật lí.

Việc lựa chọn nội dung nào để tổ chức hoạt động ngoại khóa vật lí, giáo viên phải dựa vào một số yếu tố, đó là:

• Vai trò của hoạt động ngoại khóa vật lí.
• Xuất phát từ đặc điểm nội dung kiến thức vật lí có tính trừu tượng, có nhiều ứng dụng trong thực tiễn nhưng học nội khóa chưa đáp ứng được do điều kiện thời gian, phương tiện dạy học.
• Nội dung ngoại khóa phải hấp dẫn để thu hút được đông đảo học sinh tự nguyện tham gia.
• Nếu kết hợp các nội dung để tổ chức ngoại khóa sẽ làm các hoạt động phong phú hơn và thu hút được nhiều học sinh tham gia hơn.[1]

Căn cứ vào nội dung ngoại khóa đã nêu trên, sau khi nghiên cứu chương trình vật lí 10 nâng cao, chúng tôi thấy rằng phần “ Định luật bảo toàn động lượng” kiến thức về lí thuyết rất trừu tượng, khó hiểu, học sinh học một cách nhàm chán vì thí nghiệm kiểm chứng rất khó thực hiện và thành công, nên phần lớn giáo viên dạy phần này chỉ thuyết giảng là chủ yếu. Mặt khác phần này thì có rất nhiều ứng dụng trong cuộc sống và kỹ thuật nhưng do hạn chế về thời gian nên giáo viên không thể đi sâu. Vì vậy trong đề tài này, chúng tôi chọn tổ chức ngoại khóa phần “Định luật bảo toàn động lượng- vật lí 10 nâng cao” nhằm phát huy tính sáng tạo học tập của học sinh, tạo niềm đam mê của học sinh khi học vật lí.

1.1.4.2.Hình thức tổ chức ngoại khóa vật lí

Việc chia ra các hình thức ngoại khóa chỉ là tương đối, có thể dựa trên các cơ sở khác nhau như:

• Dựa vào cách thức tổ chức cho học sinh tham gia ngoại khóa, có:
• Tham quan các công trình kỹ thuật ứng dụng vật lí: là một hình thức tổ chức dạy học trong thực tế, quan sát trực tiếp của học sinh dưới sự hướng dẫn của giáo viên và cơ sở tham quan nhằm nghiên cứu sự vật, hiện tượng, qui trình …cần tìm hiểu trong nội dung dạy học. Hình thức tham quan ngoại khóa có thể được tổ chức trước, trong và sau khi học một kiến thức nào đó. Nếu tiến hành tham gia trước khi học một kiến thức mới, ta gọi là tham quan chuẩn bị. Mục đích của tham quan chuẩn bị là giúp cho học sinh tích lũy được những hiểu biết cần thiết để lĩnh hội tri thức mới dễ dàng và hứng thú.

Nếu tiến hành tham quan trong quá trình học gọi là tham quan bổ sung, mục đích của nó là nhằm minh họa, làm rõ vấn đề, kiến thức vừa mới được học. Nếu tiến hành tham quan sau khi học thì gọi là tham quan tổng kết với mục đích là để củng cố, đào sâu kiến thức đã học. Tham quan ngoại khóa vật lí có tác dụng:

Mở rộng, nâng cao hiểu biết, bồi dưỡng phương pháp nhận thức như quan sát, phân tích, tổng hợp những tư liệu cụ thể đã thu thập được trong quá trình tham quan. Khóa luận: Tổ chức ngoại khóa môn vật lí ở trường phổ thông

Nâng cao hứng thú học tập, phát triển óc quan sát, tính tò mò khoa học, giáo dục tư tưởng, tình cảm của học sinh, đảm bảo dạy học gắn liền với lao động sản xuất.[1]

Câu lạc bộ vật lí là nơi tập trung những cá nhân có cùng sở thích, nhu cầu, nguyện vọng, cùng nhau hoạt động để đạt được mục đích nào đó. Hoạt động câu lạc bộ vật lí ở trường học là một loại hình hoạt động ngoài giờ lên lớp, là môi trường tốt nhất để các cá nhân yêu thích vật lí có dịp học tập, sinh hoạt, rèn luyện, vui chơi, giải trí …với các kiến thức vật lí, trên tinh thần tự nguyện, nhằm phát huy năng lực bản thân, trang bị cho các em những kĩ năng cần thiết để vận dụng vào thực tiễn đời sống xã hội. [8]

Hội thi vật lí là hình thức ngoại khóa khá phổ biến, lôi cuốn được đông đảo học sinh tham gia, tạo ra được khí thế trong hoạt động học tập và nghiên cứu. Hội thi là dịp để mỗi cá nhân hoặc tập thể thể hiện khả năng của mình, khẳng định thành tích, kết quả của quá trình tu dưỡng, rèn luyện, phấn đấu trong học tập. Qui mô, đối tượng tham gia, cách thức tổ chức hội thi phụ thuộc vào mục đích, yêu cầu, ý nghĩa, tính chất và nội dung của hội thi. Thông qua tổ chức hội thi vật lí:

Bồi dưỡng cho học sinh động cơ học tập tích cực, kích thích hứng thú đối với các lĩnh vực của vật lí.

Phát hiện, bồi dưỡng các em có năng khiếu, phát huy tính sáng tạo, độc lập suy nghĩ

Bồi dưỡng và phát huy tinh thần đoàn kết, giúp đỡ lẫn nhau vượt qua khó khăn. Hình thành, phát triển khả năng hoạt động tích cực và tương tác của học sinh.[1]

Dựa vào cách thức tham gia hoạt động ngoại khóa của học sinh, có:

Học sinh đọc sách báo về vật lí và kỹ thuật: hình thức này có thể tổ chức trong một lớp học. Giáo viên tạo điều kiện cho các em trình bày những thông tin mà các em đã đọc về các lĩnh vực vật lí nhằm mục đích cung cấp thông tin, mở rộng hiểu biết cho các học sinh còn lại trong lớp học.

Học sinh tổ chức buổi báo cáo về một số vấn đề của vật lí, có thể kết hợp biểu diễn thí nghiệm: học sinh nghiên cứu thêm về một số kiến thức còn khó hiểu, trừu tượng mà giờ học nội khóa không có thời gian để tìm hiểu. Bên cạnh đó, học sinh có thể tự tạo thí nghiệm để minh họa thêm.

Học sinh tổ chức triển lãm, giới thiệu những kết quả tự học, tự nghiên cứu, chế tạo được hoặc làm báo tường hoặc tập san về vật lí: hình thức này ít được học sinh áp dụng vì không gây hứng thú, nó chỉ được thực hiện nếu giáo viên yêu cầu.

Tham gia thiết kế, chế tạo các dụng cụ thí nghiệm, các mô hình kỹ thuật: hình thức này thu hút được nhiều học sinh tham gia vì học sinh lứa tuổi này rất thích tự thể hiện mình và thích khám phá những điều mới lạ so với những kiến thức thuần túy trong giờ học nội khóa.

Luyện tập giải các bài tập vật lí: vì thời lượng giải toán vật lí không nhiều, do đó giáo viên không có thời gian hướng dẫn cho học sinh những phương pháp hay hoặc bài toán hay mà chỉ tập chung giới thiệu những bài toán cơ bản để củng cố lý thuyết. Chính vì thế, việc tổ chức cho học sinh giải bài tập vật lí là hình thức rất hay, giúp cho học sinh tìm tòi phương pháp giải toán mới và đưa ra một số bài toán lạ. Hoạt động này rất thiết thực góp phần làm tăng hiệu quả học tập rất rõ và dễ lôi cuốn học sinh tham gia. Tuy nhiên, việc tổ chức cũng gặp một số khó khăn như thời gian và địa điểm… Căn cứ vào yếu tố thời gian, cơ sở vật chất và nguồn nhân lực…chúng tôi thực hiện ngoại khóa phần “ Định luật bảo toàn động lượng- vật lí 10 nâng cao” dưới thức hội thi vật lí.

1.1.4.3. Phương pháp hướng dẫn ngoại khóa vật lí Khóa luận: Tổ chức ngoại khóa môn vật lí ở trường phổ thông

Để thực hiện giờ học ngoại khóa, giáo viên cần xây dựng giáo án ngoại khóa. Ngoại khóa có thể diễn ra dưới nhiều hình thức khác nhau, do đó phương pháp cũng khác nhau. Tuy nhiên, việc tổ chức ngoại khóa có thể tiến hành theo các bước chung sau:

Bước 1: Đặt tên cho hoạt động ngoại khóa

Đặt tên cho hoạt động ngoại khóa là một việc làm cần thiết vì tên của nó nói lên được chủ đề, mục tiêu, nội dung, hình thức của ngoại khóa. Tên hoạt động cũng tạo ra được sự hấp dẫn, lôi cuốn, tạo ra được trạng thái tâm lí đầy hứng khởi và tích cực của học sinh. Vì vậy, cần có sự tìm tòi, suy nghĩ đặt tên cho phù hợp và hấp dẫn. Đặt tên cho hoạt động cần rõ ràng, chính xác, ngắn gọn, phản ánh được chủ đề và nội dung, tạo được ấn tượng ban đầu cho học sinh.

Bước 2: Xác định mục tiêu ngoại khóa

Mục tiêu của hoạt động là dự kiến trước kết quả của hoạt động. Các mục tiêu hoạt động cần phải rõ ràng, cụ thể và phù hợp; phản ánh được các mức độ cao thấp của yêu cầu cần đạt về tri thức, kĩ năng, thái độ và định hướng giá trị. Khóa luận: Tổ chức ngoại khóa môn vật lí ở trường phổ thông

Bước 3: Lập kế hoạch.

Muốn biến các mục tiêu thành hiện thực phải lập kế hoạch.

• Lập kế hoạch để thực hiện hệ thống mục tiêu, tức là tìm các nguồn lực (nhân lực- vật lực- tài liệu) và thời gian, không gian…cần cho việc hoàn thành các mục tiêu.
• Chi phí về tất cả các mặt cần phải được xác định, hơn nữa phải tìm ra phương án chi phí ít nhất cho việc thực hiện mỗi một mục tiêu. Vì đạt được mục tiêu với chi phí thấp nhất là để đạt hiệu quả cao nhất trong công việc.
• Tính cân đối của kế hoạch đòi hỏi giáo viên phải tìm ra đủ các nguồn lực và điều kiện để thực hiện mỗi mục tiêu.
• Những nguyên nhân thất bại khi thực hiện kế hoạch:
• Thiếu đầu tư vào việc lập kế hoạch nên kế hoạch sơ lược, không xác định.
• Dự báo không đầy đủ, không chính xác dẫn đến định hướng sai hoặc chọn mục tiêu không xác đáng.
• Sức ì của tư duy, thói quen dẫn đến không biến đổi kịp, không sáng tạo để bắt kịp những đổi mới về nhiều mặt.
• Giao việc cho các thành viên trong ban tổ chức chưa cụ thể và rõ ràng dẫn đến không có sự phối hợp nhịp nhàng trong công việc.
• Thiếu một hệ thống kế hoạch đồng bộ và thống nhất. Việc lập kế hoạch cần chú trọng tới hai vấn đề

Xác định nội dung và hình thức của hoạt động ngoại khóa.

Mục tiêu có thể đạt được hay không, phụ thuộc vào việc xác định đầy đủ và hợp lý những nội dung và hình thức của hoạt động. Trước hết cần căn cứ vào chủ đề, các mục tiêu đã xác định, các điều kiện hoàn cảnh cụ thể để xác định nội dung phù hợp với hoạt động. Có thể trong một hoạt động nhưng có nhiều hình thức khác nhau được thực hiện đan xen hoặc trong đó có một hình thức là trung tâm, còn các hình thức khác là phụ trợ.

Chuẩn bị hoạt động ngoại khóa.

Trong bước này, giáo viên và học sinh cùng tham gia công tác chuẩn bị. Để chuẩn bị tốt cho hoạt động, giáo viên cần làm tốt các công việc sau:

• Nắm vững các nội dung và hình thức hoạt động đã được xác định và dự kiến tiến trình hoạt động.
• Dự kiến những phương tiện, điều kiện cần thiết để hoạt động có thể được thực hiện một cách có hiệu quả. Các phương tiện và điều kiện cụ thể :
• Các tài liệu cần thiết liên quan đến chủ đề, phục vụ cho các hình thức hoạt động.
• Các phương tiện hoạt động như: âm thanh, nhạc cụ, đạo cụ, phục trang, ánh sáng, tranh ảnh, băng đĩa, máy tính, máy chiếu overhead, projector, các loại bảng…
• Phòng óc, bàn ghế và các phương tiện phục vụ khác.
• Tài chính chi phí cho việc tổ chức hoạt động…
• Dự kiến phân công nhiệm vụ cho các bộ phận.
• Dự kiến thời gian, địa điểm tổ chức hoạt động, những lực lượng mời tham gia hoạt động.
• Về phía học sinh cần phân công cụ thể công việc rõ ràng.

Bước 4: Thiết kế chi tiết hoạt động ngoại khóa.

Trong bước này, cần phải xác định trong buổi ngoại khóa:

• Có bao nhiêu việc cần phải thực hiện?
• Các việc đó là gì? Nội dung của mỗi việc đó ra sao?
• Tiến trình và thời gian thực hiện như thế nào?
• Các công việc cụ thể cho các tổ, nhóm, các cá nhân.
• Yêu cầu cần đạt được của mỗi việc.

Thông thường trong buổi ngoại khóa có 3 giai đoạn

Mở đầu

Mở đầu hoạt động thường là ổn định tổ chức, chuẩn bị tâm thế cho việc thực hiện các việc chủ yếu, những việc mang tính nghi thức, nghi lễ…để chuẩn bị cho việc chính thức. Mở đầu thường những việc sau đây:

• Văn nghệ tập thể
• Tuyên bố lý do, giới thiệu chương trình
• Giới thiệu đại biểu, những thành phần tham dự
• Giới thiệu Ban giám khảo, Ban cố vấn…
• Chào hỏi hay tự giới thiệu các đội, nhóm…

Công việc mở đầu nên gọn nhẹ nhưng sôi động, hấp dẫn, tránh rườm rà, dài dòng, chiếm nhiều thời gian hay quá hình thức, qua loa, đại khái.

Các việc chính và bổ trợ

Các việc chính đã được xác định ngay phần kế hoạch, nó xuyên suốt quá trình và là việc chủ yếu để đạt được mục tiêu giáo dục.

Các việc hỗ trợ là các việc phối hợp để tạo không khí sôi động, để chuyển giai đoạn hay để thư giãn sau các việc chính như văn nghệ, trò chơi, đố vui…Tuy nhiên, nội dung của chúng cũng thống nhất và có tác dụng bổ trợ các nội dung việc chính.

Kết thúc

Kết thúc thường là ý kiến tổng kết của giáo viên, của đại biểu, công bố kết quả cuộc thi, trao giải thưởng. Có thể kết thúc bằng tiết mục văn nghệ tập thể, bằng kiểm tra, nhận xét và đánh giá.

Bước 5: Kiểm tra, điều chỉnh và hoàn thiện.

Rà soát, kiểm tra lại nội dung và trình tự của các việc, thời gian thực hiện cho từng việc, xem xét tính hợp lý, khả năng thực hiện và kết quả cần đạt được. Khóa luận: Tổ chức ngoại khóa môn vật lí ở trường phổ thông

Nếu phát hiện những sai sót hoặc bất hợp lý ở khâu nào, bước nào, nội dung nào hay việc nào thì kịp thời điều chỉnh.

Cuối cùng, hoàn thiện bản thiết kế chương trình hoạt động và cụ thể hóa đó bằng văn bản. Đó là giáo án ngoại khóa.

Một giáo án ngoại khóa giống một giáo án lên lớp, bao gồm:

Bảng 1.1. Giáo án ngoại khóa

TÊN CHỦ ĐỀ NGOẠI KHÓA

I. Mục tiêu hoạt động

II. Nội dung hoạt động

III. Công tác chuẩn bị

Giáo viên

Nêu vấn đề tổ chức hoạt động giúp học sinh định hướng được mục đích, ý nghĩa và yêu cầu hoạt động.

Gợi ý công việc cho học sinh chuẩn bị

Kiểm tra sự chuẩn bị của học sinh

Học sinh

Chuẩn bị các công việc giáo viên yêu cầu

Phân chia công việc giữa các nhóm hợp lý.

Chuẩn bị các kiến thức có liên quan đến chủ đề.

Tổ chức hoạt động

Hoạt động mở đầu: (…phút)

Hoạt động 1: (…phút)

Hoạt động 2: (…phút)

Kết thúc hoạt động

Đánh giá kết quả hoạt động

Trên đây là phương pháp chung cho hầu hết các hình thức hoạt động ngoại khóa. Tuy nhiên tùy vào từng hình thức mà phương pháp có thể thay đổi cho phù hợp. Chúng tôi xin trình bày về phương pháp tổ chức một hội thi vật lí gồm các bước như sau:

Bước 1: Xác định chủ đề, mục tiêu, nội dung và đặt tên cho hội thi

Bước 2: Xác định thời gian, địa điểm tổ chức hội thi

Sau khi lựa chọn chủ đề hội thi, cần xác định thời điểm tổ chức hội thi. Thời điểm tổ chức hội thi thường được chọn vào những ngày đặc biệt như 20/11, 26/03…

Bước 3: Tổ chức công tác thông tin, tuyên truyền, vận động cho hội thi.

Để tổ chức hội thi đạt được mục tiêu giáo dục, cần phải làm tốt công tác thông tin, tuyên truyền. Cần phải thông báo cụ thể chủ đề, nội dung và mục đích, yêu cầu của hội thi tới giáo viên và học sinh trước khi tổ chức hội thi một thời gian để học sinh chuẩn bị, luyện tập.

Bước 4: Thành lập ban tổ chức( BTC) hội thi

Số lượng thành viên BTC tùy thuộc vào quy mô tổ chức hội thi. Thông thường BTC gồm có:

• Trưởng ban: chịu trách nhiệm điều hành chung toàn bộ các hoạt động của hội thi.
• Các phó ban: phụ trách, chuẩn bị cơ sở vật chất, chỉ đạo nghệ thuật
• thiết kế nội dung thi, các cách thức thi, hệ thống câu hỏi và đáp án…)
• Nếu qui mô lớn thì cần có các tiểu ban phụ trách từng vấn đề, nội dung.
• BTC có trách nhiệm thành lập ban giám khảo (BGK) hội thi. Số lượng thành phần BGK cũng phụ thuộc vào qui mô của hội thi. Thông thường BGK là những người có chuyên môn trong lĩnh vực của hội thi. Ngoài ra, BTC cũng cần cử ban thư ký (BTK), ban kỹ thuật (BKT) và người dẫn chương trình.

Bước 5: Thiết kế nội dung chương trình hội thi Khóa luận: Tổ chức ngoại khóa môn vật lí ở trường phổ thông

BTC có trách nhiệm xây dựng kịch bản, nội dung, chương trình hội thi và các phương án dự phòng.

Bước 6: Dự trù kinh phí, chuẩn bị cơ sở vật chất…cho hội thi

Bước 7: Tổ chức hội thi

Đây là một bước rất quan trọng, có ý nghĩa quyết định đến chất lượng của hội thi. Trước khi tiến hành hội thi, cần phải làm tốt những công việc sau:

• Tạo không khí sôi nổi, phấn khởi cho hội thi thông qua các phương tiện thông tin đại chúng và các phương tiện khác như băng rôn, biểu ngữ…
• Kiểm tra các công tác chuẩn bị của các đội tham gia hội thi, công tác chuẩn bị của các tiểu ban và BGK.
• Kiểm tra cơ sở vật chất, trang thiết bị, loa máy, sân khấu, phần thưởng, các phương tiện phục vụ hội thi…
• Thông báo chương trình hội thi đến các đội tham dự
• Họp BGK để phổ biến biểu điểm, quy cách chấm và tính điểm, xác định các yêu cầu đối với BGK và quy trình hoạt động của BGK.

Sau khi đã hoàn tất các công việc nêu trên, hội thi được tiến hành theo kế hoạch đã vạch sẵn. Thông thường chương trình hội thi gồm những nội dung:

• Khai mạc hội thi: Tuyên bố lý do, giới thiệu đại biểu, BGK, thông báo chương trình hội thi.
• Phần tự giới thiệu hoặc ra mắt của các đội thi hoặc toàn đoàn dự thi.
• Tiến hành hội thi.

Bước 8: Kết thúc hội thi

Thông thường kết thúc hội thi bằng các nội dung sau:

• BTC công bố kết quả, tổng kết, đánh giá hội thi.
• Trao giải thưởng hội thi.
• Rút kinh nghiệm
• Kết thúc hội thi trong không khí hân hoan, phấn khởi

Một số yêu cầu khi tổ chức hội thi:

• Về việc thành lập ban tổ chức, ban giám khảo và thư kí hội thi:
• Nên mời người có kinh nghiệm tổ chức vào BTC.
• Nên mời người có chuyên môn trong lĩnh vực thi vào BGK.
• Cần chọn người có khả năng sử dụng máy tính vào BTK.
• Yêu cầu đối với người dẫn chương trình:
• Kiến thức vững vàng.
• Thông minh, nhanh nhẹn trong ứng xử, đối đáp.
• Có chất giọng truyền cảm, phát âm rõ ràng.
• Biết cách pha trò để không khí hội thi được sôi nổi.
• Hội trường, âm thanh, ánh sáng, phương tiện kĩ thuật: phải được chuẩn bị chu đáo, bố trí hợp lí.
• Nội dung các câu hỏi trong hội thi phải: ngắn gọn, rõ ràng, chính xác, dễ hiểu, phù hợp với năng lực và trình độ nhận thức của học sinh, thời gian trả lời phải hợp lí.
• Một số hình thức của hội thi vật lí
• Thi trả lời nhanh
• Thi giải thích hiện tượng.
• Thi giải bài tập.
• Thi giải ô chữ.
• Thi thực hành, làm thí nghiệm, chế tạo dụng cụ thí nghiệm.
• Thi chơi một số trò có sử dụng kiến thức vật lí.[8]

1.1.5. Cơ sở đánh giá hiệu quả hoạt động ngoại khóa trong việc phát triển tư duy sáng tạo của học sinh

1.1.5.1. Biểu hiện tư duy sáng tạo Khóa luận: Tổ chức ngoại khóa môn vật lí ở trường phổ thông

Chuyển tải tri thức và kĩ năng từ lĩnh vực quen biết sang tình huống mới, vận dụng kiến thức đã học trong điều kiện, hoàn cảnh mới.

Nhận thấy vấn đề mới trong điều kiện quen biết.

Nhìn thấy cấu trúc của đối tượng đang nghiên cứu.

Đề xuất các giải pháp khác nhau khi phải xử lí một tình huống.

Khả năng đưa ra các giả thuyết hay dự đoán khác nhau khi phải lí giải một hiện tượng.

Nhìn nhận một vấn đề dưới các góc độ khác nhau, xem xét đối tượng ở những khía cạnh khác nhau, đôi khi mâu thuẫn, tìm ra các giải pháp lạ.

1.1.5.2. Các yếu tố cần thiết cho việc rèn luyện năng lực tư duy sáng tạo của học sinh trong học tập

Yếu tố quan trọng để nảy sinh sáng tạo là hứng thú, hứng thú gây ra sáng tạo và sáng tạo lại thúc đẩy hứng thú mới.

Yếu tố cần thiết để sáng tạo là phải có kiến thức cơ bản, vững chắc. Khóa luận: Tổ chức ngoại khóa môn vật lí ở trường phổ thông

Yếu tố để sáng tạo là học sinh cần phải có tính “nghi ngờ khoa học” luôn đặt câu hỏi: “ cách làm này hay phương án này đã tối ưu chưa? còn có cách giải quyết nào nữa không?”

Một yếu tố nữa không thể thiếu là học sinh phải có khả năng tư duy độc lập, đó là khả năng của con người trong việc xác định phương hướng hoạt động của mình trong tình huống mới, tự phát hiện và nêu lên các vấn đề cần giải quyết, tự tìm ra con đường giải quyết và thực hiện nó.

1.1.5.3. Phương pháp đánh giá

Để đánh giá học sinh thông qua hoạt động ngoại khóa dựa trên nhiều phương pháp khác nhau. Tuy nhiên, mục đích của đề tài nhằm phát triển tư duy sáng tạo của học sinh thông qua ngoại khóa nên chúng tôi chỉ căn cứ vào hai phương pháp chính sau:

Quan sát

Quan sát là quá trình tri giác trực tiếp đối tượng nhằm thu thập thông tin về đối tương hoặc kiểm tra thông tin về đối tượng. Quan sát được sử dụng như là một phương pháp kiểm tra, trong đó, giáo viên sử dụng các giác quan (chủ yếu bằng mắt) để theo dõi, tri giác mọi diễn biến hoạt động của học sinh nhằm thu thập thông tin phản ánh về các biểu hiện của hành vi, thái độ, kỹ năng, tính tích cực hoạt động của học sinh làm cơ sở đánh giá.

Quan sát được thực hiện trong suốt quá trình hoạt động, từ khâu chuẩn bị, diễn biến đến kết thúc hoạt động. Những thông tin thu được từ quan sát mang tính sinh động, đa dạng, phong phú, chân thực nhưng đôi khi bị nhiễu do tính chủ quan của chủ thể quan sát. Do đó, khi quan sát cần đảm bảo một số yêu cầu sau:

• Xác định rõ đối tượng quan sát. Quan sát phải được tiến hành trong điều kiện tự nhiên của hoạt động để đảm bảo tính khách quan của hiện tượng, quá trình nghiên cứu.
• Xác định rõ mục đích, nhiệm vụ quan sát, từ đó phải xây dựng kế hoạch quan sát. Điều quan trọng cần xác định quan sát toàn bộ hay bộ phận có chọn lọc.
• Cần ghi lại kết quả quan sát. Chỉ có ghi lại mới đảm bảo tính lâu dài và có hệ thống, nhờ đó mới thiết lập được mối quan hệ, liên hệ bản chất điển hình của những biểu hiện, hiện tượng. Có thể ghi lại kết quả quan sát bằng máy ảnh, camêra, ghi âm, tốc ký, biên bản…

Trao đổi ý kiến

Thông tin thu được qua việc giáo viên trao đổi với học sinh rất phong phú, có thể trung thực hay không trung thực, có độ tin cậy hay không có độ tin cậy. Vì vậy, giáo viên cần hết sức cẩn trọng trong việc tiếp nhận và xử lý thông tin để có được những thông tin xác đáng nhất.[8] Khóa luận: Tổ chức ngoại khóa môn vật lí ở trường phổ thông

XEM THÊM NỘI DUNG TIẾP THEO TẠI ĐÂY

===>>> Khóa luận: Thực trạng hoạt động ngoại khóa ở trường hiện nay