Khóa luận: Khái quát về văn hóa phong tục của người Y Tý

Chia sẻ chuyên mục Đề Tài Khóa luận: Khái quát về văn hóa phong tục của người Y Tý hay nhất năm 2022 cho các bạn học viên ngành đang làm khóa luận tham khảo nhé. Với những bạn chuẩn bị làm bài khóa luận tốt nghiệp thì rất khó để có thể tìm hiểu được một đề tài hay, đặc biệt là các bạn học viên đang chuẩn bị bước vào thời gian lựa chọn đề tài làm khóa luận thì với đề tài Khóa luận: Tiềm năng phát triển du lịch ở Y Tý – Lào Cai dưới đây chắc hẳn sẽ cho các bạn cái nhìn tổng quát hơn về đề tài này.

2.2.3  Tài nguyên du lịch nhân văn – văn hóa

2.2.3.1 Các điểm tham quan văn hóa Cầu Thiên Sinh Khóa luận: Khái quát về văn hóa phong tục của người Y Tý

Cầu Thiên Sinh nằm ở cuối thôn Lao Chải, cách trung tâm xã Ý Tý gần chục km. Theo tiếng dân tộc Hà Nhì, cầu có tên là Thiên Sân Shù, dịch nghĩa là “trời sinh”. Sở dĩ gọi vậy là vì đây là cây cầu rất đặc biệt. Cầu chỉ ngắn chừng 1m, trước đây là một tảng đá tự nhiên bắc qua khe sâu hun hút dưới là dòng suối Lũng Pô gầm gào tung bọt trắng xóa. Từ hàng trăm, hàng ngàn năm trước, qua sự vận động kiến tạo địa chất, khối đá khổng lồ đã bị nứt ra tạo thành khe đá này. Đây cũng là biên giới giữa hai nước Việt Nam – Trung Quốc. Theo thời gian, hòn đá bắc qua khe sâu mòn dần đi, người dân qua đây phải bắc những thanh gỗ làm cầu rồi xây cầu bê tông như bây giờ. Đứng trên cầu nhìn xuống, người thần kinh vững mấy cũng có cảm giác chóng mặt, bởi dưới vực đá sâu là dòng suối Lũng Pô. Từ dưới nhìn lên thấy vách đá dựng đứng gần trăm mét, những tảng đá lớn, nhỏ được dòng nước mài giũa nhẵn bóng đủ các hình thù tầng tầng, lớp lớp. Có lẽ chính vì sự hùng vĩ này mà dòng suối có tên gọi Lũng Pô, tức là Rồng bố, rồng thiêng trên thượng nguồn.

Đến thăm cầu Thiên Sinh, thấy bên đầu cầu phía Việt Nam là cột mốc biên giới số 87 được xây bằng đá hoa cương, phía bên kia là cột mốc của nước bạn Trung Quốc. Do chưa có điều kiện đầu tư xây dựng nên muốn đi từ trung tâm xã Ý Tý xuống cầu Thiên Sinh vẫn phải vượt qua gần chục km đường đá gồ ghề rất khó đi. Vì thế nhiều du khách muốn xuống Lao Chải ngắm ruộng bậc thang, tham quan cầu Thiên Sinh nhưng lại nản lòng. Trong tương lai, khi tuyến đường này được nâng cấp dễ đi hơn và cửa khẩu phụ được xây dựng khang trang thì đây sẽ trở thành điểm du lịch khá lý tưởng trong hành trình khám phá Ý Tý của du khách.

Thung lũng ruộng bậc thang Thề Pả

Khu danh thắng ruộng bậc thang thung lũng Thề Pả có diện tích khoảng 233,1 ha, nằm trên địa phận xã Y Tý, trong đó, phần lớn diện tích ruộng bậc thang nơi đây do nhân dân thôn Lao Chải, Choản Thèn, Sín Chải (Y Tý) canh tác.

Được hình thành từ hàng trăm năm nay, thung lũng ruộng bậc thang Thề Pả là sự đúc kết của cả một quá trình sản xuất lâu dài, những kinh nghiệm, tri thức dân gian của người dân địa phương. Giá trị của ruộng bậc thang Y Tý, không chỉ về mặt thẩm mỹ, sự hùng vĩ mà còn chứa đựng trong đó là văn hóa của mỗi tộc người, về hệ thống tri thức dân gian ở nơi đây. Mỗi mùa canh tác đến, khu ruộng bậc thang thung lũng Thề Pả lại thu hút hàng nghìn lượt du khách ở khắp nơi đến tham quan, chiêm ngưỡng. Khách du lịch và giới nhiếp ảnh thường đặt cho mùa cày cấy ở nơi đây một cái tên đầy gợi hình là mùa nước đổ.

Khu ruộng bậc thang Thề Pả xã Y Tý đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận xếp hạng Di tích Quốc gia vào ngày 12/10/2015, theo Quyết định số 3437. Giờ đây, ruộng bậc thang Thung lũng Thề Pả không chỉ là tài sản, nơi canh tác nông nghiệp của người dân bản địa mà còn là Di sản văn hóa vật chất đặc biệt, là sản phẩm đặc thù trong kế hoạch xây dựng thương hiệu cho du lịch tham quan, khám phá của xã Y Tý nói riêng và tỉnh Lào Cai nói chung.

Công viên Y Tý

Chỉ là một mảnh đất trống nằm phía cuối con đường dẫn đến bản Choản Thèn – Tý. Đây là 1 điểm ngắm mây hấp dẫn, là chốn những du khách dừng chân nghỉ ngơi sau 1 chặng đường dài, là nơi cho ra những tấm hình selfie sở hữu khung cảnh mây trắng bồng bềnh như tiên cảnh vào các ngày nắng vàng với bầu trời xanh ngát.

Nhưng nơi đây còn ý nghĩa hơn khi được xem như là “thiên đường vui chơi”, là chốn trò chuyện, gặp gỡ và gắn kết tuổi thơ của trẻ em Hà Nhì. Không có cầu trượt, không có thú nhún, cũng không có xe lửa, “Công viên” chỉ là nơi trẻ em và vui chơi với nhau, đơn giản và bình dị, đây cũng là nơi để tổ chức những hoạt động lễ hội quan trọng của người Hà Nhì. Khóa luận: Khái quát về văn hóa phong tục của người Y Tý

Chợ phiên Y Tý

Chợ phiên họp duy nhất vào ngày thứ 7 hàng tuần, ngay trung tâm xã Y Tý. Chợ bắt đầu từ sáng sớm, kéo dài đến xế chiều. Nơi đây không chỉ là nơi trao đổi, mua bán của người dân, mà còn là điểm du lịch thú vị đối với khách phương xa.

Hàng hóa bày bán ở đây chủ yếu là những sản phẩm do chính những người dân làm ra, như ớt, chuối, rau xu xu… số còn lại là những thương lái mang từ thành phố Lào Cai lên bán, như hàng thổ cẩm công nghiệp, vải vóc, đầu đĩa CD.

Đến đây, du khách như được hòa mình vào phiên chợ văn hóa với rực rỡ sắc màu thổ cẩm của các dân tộc Mông, Dao, Giáy, Hà Nhì, đôi khi còn có cả người Trung Quốc từ bên kia biên giới cũng sang trao đổi mua bán hàng hóa ở đây. Mỗi dân tộc một kiểu trang phục, một cách vấn khăn, một lối trang sức, cùng nhau làm cho khu chợ Ý Tý trở nên đa sắc màu.

Ngải Thầu

Ngải Thầu Cách Y Tý khoảng 12km, nơi đây khí hậu ôn đới, quanh năm mây mù bao phủ tạo thành khung cảnh huyền ảo. Thời điểm ngắm mây thích hợp nhất là từ tháng 11 tới tháng 4 năm sau, ngoài ra du khách có thể kết hợp các chặng trekking, leo núi hay chạy xe máy phiêu du.

Bản Lao Chải

Lao Chải 1, 2 là những bản người Hà Nhì tiêu biểu ở xã Y Tý, huyện Bát Xát. Cách trung tâm xã không xa, du khách có thể trekking và tham quan những ngôi nhà trình tường của người Hà Nhì. Nhà trình tường được xây bằng đất, rất bền chắc, có nhiều ngôi nhà cả trăm năm tuổi vẫn chưa bị hỏng hóc. Những ngôi nhà nhìn như những cây nấm khổng lồ giữa núi rừng với kiến trúc lạ. Kết cấu và vật liệu xây nhà làm cho không gian bên trong ngôi nhà mùa đông thì ấm áp, mùa hè thì mát mẻ.

Đỉnh núi Lảo Thẩn

Với cao độ 2.826 m, Lảo Thẩn được coi là nóc nhà của xã Y Tý. Lảo Thẩn là cái tên phổ biến nhất mà dân địa phương ở đây thường gọi khi nhắc tới đỉnh núi nhọn hoắt vươn mình sừng sững giữa mây trời. Người Mông ở đây còn gọi ngọn núi này bằng cái tên khác: Hậu Pông San. Núi Lảo Thẩn là địa điểm trekking và điểm săn mây lý tưởng rất thích hợp với những du khách ưu thích du lịch thể thao mạo hiểm, ham muốn chinh phục những đỉnh núi cao.

CÓ THỂ BẠN QUAN TÂM ĐẾN DỊCH VỤ:

===>>> Dịch Vụ Khóa Luận Tốt Nghiệp Ngành Du Lịch

2.2.3.2 Lễ hội Khóa luận: Khái quát về văn hóa phong tục của người Y Tý

Lễ Tết Gà Ma O

Cứ độ ngoài rằm tháng giêng, người Hà Nhì ở thôn Lao Chải 1, xã Y Tý lại tưng bừng tổ chức Tết Gà Ma O (hay còn gọi là Tết Thiếu nhi) với mong muốn xua đuổi bệnh tật, lễ các thần linh để cầu chúc cho con trẻ trong thôn, bản hay ăn chóng lớn, mạnh khỏe, học giỏi, chăm ngoan.

Từ sáng sớm, mỗi gia đình trong thôn chuẩn bị một mâm cơm mang đến sân nhà trưởng thôn hoặc trưởng họ để làm Tết Thiếu nhi. Mỗi mâm cơm gồm các món đặc trưng như thịt gà, lạc rang, đỗ tương, trứng rán, rau cải luộc, bí đỏ luộc, khoai lang luộc, khoai sọ, khoai tây, xôi nếp và rượu trắng. Theo phong tục, chỉ đàn ông có vợ mới được tham gia phần lễ cúng, những nhà có người chết trong vòng 3 năm không được làm và tham dự ngày này. Sở dĩ phần nghi lễ được quy định khá nghiêm ngặt, linh thiêng vì Tết Gà Ma O là tết cầu sức khỏe cho trẻ nhỏ – mầm non tương lai của gia đình, dòng họ, bản làng nên nghi lễ phải được thực hiện thật uy nghi.

Thầy cúng và đại diện các gia đình làm lễ trước mâm thờ, cầu cho trẻ con trong thôn, bản luôn khỏe mạnh, xua tan bệnh tật, học hành tiến bộ. Trong khi thầy cúng làm lễ thần linh, thần rừng, lễ ông bà, tổ tiên, các em nhỏ kiên nhẫn ngồi phía sau hoặc chạy lăng xăng gần đó để chờ thụ lộc. Trên tay lũ trẻ thường cầm một chiếc giỏ đan bằng tre hoặc chiếc túi thổ cẩm đã chuẩn bị sẵn để đựng lộc.

Sau lễ cúng, người lớn sẽ phát lộc cho trẻ em, chúc cho con cháu mình có thể lực khỏe mạnh, có lòng dũng cảm và có trái tim tràn đầy tình yêu thương, bao dung như suối nguồn vô tận của núi rừng. Lộc chia cho lũ trẻ thường chỉ có mấy củ khoai sọ luộc, hoa quả hoặc mấy củ lạc – những món quà quê ngày thường lũ trẻ vẫn có sẵn để ăn, nhưng vì là lộc được phát từ mâm cỗ cúng trong Tết Gà Ma O nên mọi người rất quý, thường ăn bằng hết vì cho rằng nó sẽ tiếp thêm sức mạnh của thần linh cho lũ trẻ.

Sau nghi lễ cúng tế, đại diện các gia đình ngồi tại mâm cơm của mình và đi chúc rượu nhau. Mọi người cùng nhau ngồi ăn cơm, trao đổi kinh nghiệm nuôi dạy con cái, kinh nghiệm lao động sản xuất để có cuộc sống ấm no, hạnh phúc hơn trong năm mới.

Lễ Gạ Ma Gio – lễ cúng nguồn nước và thần rừng

Lễ được tổ chức vào ngày Thìn đầu tiên của tháng Giêng hàng năm. Trước ngày diễn ra Lễ cúng rừng Gạ Ma Gio, người Hà Nhì tổ chức nghi lễ cấm bản. Sau lễ cúng, dây được căng lên buộc những lưỡi giáo mác đẽo từ tre nứa báo cấm trên các con đường chính dẫn vào bản để xua đuổi tà ma. Các hộ dân trong bản mang lễ vật là một đôi gà, kẹp xôi, rượu, hương… để làm lễ tạ nguồn nước đã nuôi sống bản làng bao đời qua. Phần lộc cúng tế nguồn nước sẽ được chia đều cho các hộ dân trong bản thưởng thức ngay tại chỗ.

Sau khi lễ tạ nguồn nước kết thúc, người dân trong bản mang nước từ dưới lên rừng cấm làm lễ. Mọi hành vi xâm phạm đối với rừng đều bị lên án và phải chịu hình phạt thích đáng. Mỗi thôn bản của người Hà Nhì đều có khu rừng cấm, đến mức việc nhặt củi mục cành gãy cũng không được phép. Việc bảo vệ rừng được thực hiện bởi cộng đồng trong bản. Trong lễ này, mọi công việc phải tiến hành trong rừng già. Củi được người dân mang từ dưới bản lên bởi quy định cấm tuyệt đối khai thác rừng. Khóa luận: Khái quát về văn hóa phong tục của người Y Tý

Việc dọn dẹp ban thờ và đặt lễ diễn ra với đầy đủ trình tự, thực hiện bởi hai thầy cúng. Gà và lợn được cúng tế tại phiến đá đặt trước ban thờ thần rừng. Sau đó thịt lợn được chế biến ngay tại rừng để làm lễ dâng lên thần linh. Không ai được đi giày dép trong khu rừng cấm của buổi lễ, việc này nhằm bày tỏ lòng tôn kính đến thần rừng. Chỉ ngôn ngữ của người Hà Nhì được sử dụng tại đây, tuyệt đối không dùng ngôn ngữ khác. Trước cửa khu rừng cấm, người dân đặt một cây nứa có tấm đan, tiếng địa phương gọi là “Ta Leo” – biển cấm vào rừng.

Lễ vật gồm thủ lợn, con gà, kẹp xôi kèm quả trứng luộc, rượu và nước gừng. Thầy cúng chắp tay cung kính để tạ ơn thần rừng đã ban phát sự no ấm cho dân bản, sau khi hai thầy làm lễ xong, những người đàn ông đại diện cho mỗi hộ dân bản Lao Chải lần lượt quỳ khấn trước ban thờ. Trong các làng bản của người Hà Nhì, việc quản lý bảo vệ rừng, giữ nguồn nước luôn được đồng bào coi trọng và có cách ứng xử nhân bản từ xưa đến nay.

Lễ hội Khu Già Già

“Khu già già” hay còn gọi là Tết tháng Sáu của người Hà Nhì ở xã Ý Tý, huyện Bát Xát (Lào Cai) là một lễ hội lớn, kéo dài suốt bốn ngày (ngày Thìn, ngày Tỵ, ngày Ngọ, ngày Mùi) của tháng 6 âm lịch. Người Hà Nhì ở xã Ý Tý tổ chức Tết này nhằm tôn thờ và tri ân các vị thần bảo vệ mùa màng, cầu cho một mùa vụ bội thu, hoa màu tươi tốt, đây cũng là dịp để con cháu dâng lên tổ tiên những sản vật gieo trồng được trong năm qua.

Các Chức sắc trong làng triệu tập cuộc họp các già làng, trưởng họ, bàn việc đóng góp mua trâu và dựng lều cúng thần (nhà công viên), dựng các loại cây đu… từ chiều hôm trước. Theo tục lệ, trâu cúng thần phải là trâu đực, khỏe, lông đen tuyền và tìm mua ở bản khác. Khi mua trâu phải tìm hiểu con trâu đó thường ăn cỏ ở đồi nào thì người trong thôn đến khu đồi đó cắt cỏ gianh về lợp lều cúng thần. Lều cúng được dựng tại khu rừng cấm đầu bản.

Ngay từ sáng sớm ngày Thìn (ngày đầu của Tết) mọi người bắt tay vào công việc mà mình đã được giao từ chiều hôm trước. Mở đầu là lợp lại nhà “công viên” – nơi sẽ diễn ra các hoạt động chính của Tết. Nhóm thanh niên đi lấy cỏ gianh về lợp thay thế lớp cỏ của năm cũ. Trai, gái trong bản rủ nhau vào rừng lấy những cành củi nhỏ và lấy cây làm đu bập bênh. Phụ nữ trong thôn đảm nhiệm những công việc, như làm bánh giầy để chia đều cho các gia đình, dọn dẹp đường làng ngõ xóm, nhà cửa,… Sau khi hoàn tất, làng sẽ tiến hành nghi lễ mổ trâu tế thần rừng.

Nghi lễ mổ trâu và tế thần rừng diễn ra trong buổi sáng sáng sớm ngày Tỵ (ngày thứ 2). Sau lễ cúng, thịt trâu sẽ được chia đều cho các gia đình trong thôn, dùng chế biến cùng với các nông sản khác làm cơm cúng tổ tiên vào buổi chiều. Riêng bộ lòng trâu được tổ chức ăn chung cả bản tại khu vực rừng cấm. Khi ăn chỉ có đàn ông được ngồi trong lều cúng, phụ nữ phải ngồi ăn bên ngoài.

Đến ngày thứ ba (ngày Ngọ), nghi lễ cúng chính thức của mỗi thôn sẽ diễn ra tại “công viên”, có 16 – 20 gia đình uy tín trong thôn được tham gia lễ cúng này, mỗi gia đình chuẩn bị một mâm cơm bao gồm phần thịt trâu mổ từ hôm trước, các sản vật địa phương và rượu. Đồ cúng thần được xếp từng mâm, từng hàng bày trong lều, sau đó thầy cúng chính và hai thầy cúng phụ thay mặt dân làng thực hiện nghi lễ cúng thần, cầu cho mùa màng tốt tươi, người yên, vật thịnh… Sau lễ cúng chính, mâm cúng được hạ xuống, mọi người được mời ăn các lễ vật cúng tại “công viên”, chúc nhau sức khoẻ, mùa màng bội thu, cây cối tốt tươi.

Trong suốt những ngày tết, không khí tưng bừng tràn ngập cả làng bản. Đặc biệt, trong ngày Mùi (ngày cuối của Tết), tất cả các điểm “công viên” đều diễn ra các trò chơi dân gian đặc sắc. Già làng đánh đàn, các cụ già say mê điệu múa hát truyền thống. Thanh niên nam nữ hát đối nhau và cùng vui chơi một số trò: trò đu dây, đu quay và hát giao duyên… Đây cũng là dịp để để các chàng trai cô gái trong bản gặp gỡ và tìm hiểu nhau. Nhờ được gìn giữ và bảo tồn có hiệu quả, nên lễ hội Khu già già đã được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Khóa luận: Khái quát về văn hóa phong tục của người Y Tý

Lễ hội trùm chăn

Ngoài các trò chơi dân gian phổ biến, lễ hội còn có một phong tục lạ mắt và hết sức độc đáo, đó là tục trùm chăn. Trước khi đi hội, bao giờ các chàng trai chưa vợ cũng đem theo một cái chăn chiên mới. Gần tới nơi, họ giấu cái chăn ở một hốc đá, bụi cây hoặc có khi ở trong áo.

Tại lễ hội, chàng trai tham gia một cách hào hứng, chủ động, đặc biệt với các trò chơi đòi hỏi phải thể hiện hết năng lực và bản lĩnh đàn ông. Mục đích của họ nhằm thu hút sự chú ý của “phái đẹp”. Qua ánh mắt các cô gái, sự nhạy cảm của tuổi đang yêu sẽ “mách” cho các chàng trai biết cô gái nào có cảm tình với mình và cảm tình ở mức nào. Vào thời điểm thích hợp, chàng trai lặng lẽ tách khỏi cuộc chơi chung, tìm

cách tiếp cận người đẹp. Những lời hỏi han, mời mọc, bông đùa và dĩ nhiên cả lời ướm thử, được các chàng trai thực hiện với mục đích thăm dò, xem phản ứng của “đối tác” ra sao. Khi đã cảm thấy hợp, chàng trai tiến thêm một bước táo bạo hơn, nắm lấy tay cô gái và lôi đi. Dĩ nhiên cô gái sẽ chống cự, nhưng là sự chống cự cho “phải phép”, tay có vẻ nhùng nhằng nhưng miệng thì cười quyến rũ và chân lại bước theo người ta. Chàng trai lập tức lấy cái chăn mà mình đã giấu sẵn, trùm lên đầu cô gái, rồi dẫn cô gái ra bìa rừng, bờ suối hoặc chỗ nào đó, hai người ngồi bên nhau tâm sự.

Qua tâm sự, nếu cảm thấy không thể tiếp tục tình yêu được, thì họ sẽ chia tay và không bao giờ lặp lại chuyện trùm chăn nữa. Trường hợp cả hai bên đều hài lòng về nhau, thì đợi lúc gần sáng chàng trai sẽ vác cô gái về “giấu” ở nhà mình. Sau đó ít ngày, nhà trai cử người sang nhà gái mối mai, xin với nhà gái cho đôi trẻ được tự do tìm hiểu trên quan điểm đi đến hôn nhân. Trùm chăn, thực ra là bước đầu tiên của tục “cướp vợ”, tương tự như tục “cướp vợ” của dân tộc Mông. Song chính động tác trùm chăn đã tạo nên sự khác biệt, độc đáo, phản ánh một nét văn hoá hôn nhân truyền thống mang bản sắc Hà Nhì, rất chung mà lại rất riêng…

2.2.3.3 Các tộc người sinh sống Khóa luận: Khái quát về văn hóa phong tục của người Y Tý

Tộc người Hà Nhì

Xã Y Tý có 16 thôn, bản thì 8 thôn là người Hà Nhì sinh sống, chiếm 54,2 % dân số của xã.

Sống trên vùng núi đá có độ cao trên 2000m, nơi đây quanh năm giá rét và mây mù nhiều hơn nắng nên người Hà Nhì làm những ngôi nhà bằng đất, tường dày vài gang tay để chống lại mùa đông lạnh buốt.

Người Hà Nhì có truyền thống khai khẩn ruộng bậc thang và chăn nuôi. Các nghề thủ công như đan lát, dệt vải cũng rất phổ biến. Người Hà Nhì tự túc được vải mặc, trang phục của người đàn ông thường có màu xanh đen, còn người phụ nữ có yếm xanh, thêu hoa văn nổi cầu kỳ. Đặc biệt, phụ nữ Hà Nhì đen rất chú ý đến việc điểm trang cho mái tóc. Họ đội trên đầu một cuộn tóc giả to màu đen, được bện bằng những sợi tách ra từ vỏ rễ cây trong rừng. Những cuộn tóc giả được nhuộm bằng thuốc nhuộm chế biến từ các loại cây cỏ có màu đen bóng giống như tóc thật, được bện bằng những sợi tách ra từ vỏ cây trong rừng, và nhuộm bằng thuốc nhuộm chế biến từ các loại cây cỏ ngoài tự nhiên. Hoặc họ đội mũ vải được trang trí các đồng xu nhôm, các hình quả bông được làm từ chỉ nhiều màu, vừa làm đẹp, vừa trừ tà ma.

Họ sinh sống trong những ngôi nhà trình tường không có hiên, khung dáng hình vuông. Mái nhà có dốc ngắn, gồm 4 mái, lợp bằng cỏ gianh. Móng nhà trình tường nằm ngay trên đất bằng, được đặt bằng các loại đá núi. Kết cấu quan trọng nhất là tường nhà, được đắp dày từ 40 – 45cm, trong lõi có xếp đá cỡ nắm tay, cao khoảng 4 – 5m, giúp cho người Hà Nhì Đen giữ ấm tốt, thể hiện sự thích ứng với thời tiết lạnh giá cao nguyên Y Tý. Mặt tường bên trong và bên ngoài đều được mài nhẵn mịn. Diện tích mỗi ngôi nhà trình tường dao động từ 65 – 80m2.

Những ngôi nhà trình tường độc đáo trông như những cây nấm khổng lồ mọc bên sườn núi, cùng bản sắc văn hóa đậm đà của người Hà Nhì Đen đã tạo thêm sức hút cho vùng đất Y Tý xa xôi. Khóa luận: Khái quát về văn hóa phong tục của người Y Tý

Tộc người Mông

Người Mông ở Y Tý đa phần là người Mông Trắng, họ chiếm 29,7% dân số. Người Mông ở Y Tý tập trung vào trồng trọt và chăn nuôi. Họ trồng lúa, ngô và một số loại cây hoa màu như lạc, khoai tây, đậu và các loại rau. Họ cũng thu hoạch thảo quả, táo mèo đem bán để có thêm thu nhập. Họ còn nuôi các loại gia súc, gia cầm như trâu, bò, lợn, gà…

Trang phục truyền thống của phụ nữ Mông trắng ở Y Tý gồm có áo với phần cổ hình chữ nhật được trang trí tinh xảo, quần ngắn đến bắp chân, xà cạp trơn màu đen, khăn quấn nhiều lớp trên đầu và một chiếc tạp dề. Tạp dề được trang trí rất công phu: phần chính giữa được thêu ghép vải với một tấm hoa văn to hình chữ nhật ngang và hai miếng chữ nhật nhỏ nằm dọc hai bên. Phần thắt lưng nối với tấm tạp dề có ghép mỗi bên ba ô hình vuông được thêu rất cầu kỳ bằng kỹ thuật ghép vải trổ thủng với các hoa văn đa dạng hình xoắn ốc. Xen kẽ giữa các ô vuông này là các đoạn vải trơn màu đỏ, có thêm vài đường chỉ trắng thêu theo chiều dọc.

Hoa văn truyền thống trên trang phục của người Mông trắng ở Y Tý được sáng tạo và lấy cảm hứng từ những vật dụng quen thuộc hàng ngày như chiếc lược chải tóc, lỗ của chiếc kim khâu, con ốc sên, bông hoa hay hạt dưa…Kỹ thuật thêu của họ cũng rất tinh xảo, bao gồm kỹ thuật thêu đáp vải hình xoắn ốc và thêu dấu nhân. Tuy các mẫu hoa văn truyền thống này luôn có tông màu trầm, không quá sặc sỡ với những mảng màu lớn, nhưng lại có sức lôi cuốn người nhìn đặc biệt bởi các đường nét thêu vô cùng tinh xảo và kỹ thuật.

Tộc người Dao

Người Dao sống chủ yếu bằng nghề trồng lúa, ngoài ra họ còn trồng thêm một số cây màu như ngô, đậu, sắn… và phát triển nghề trồng cây công nghiệp là cây quế. Bên cạnh đó còn duy trì một số nghề thủ công truyền thống như thêu dệt thổ cẩm, làm giấy bản.

Về trang phục truyền thống, đàn ông mặc quần màu chàm đen, áo ngắn tay hoặc dài tay màu chàm đen có trang trí một số hoạ tiết đỏ. Trang phục phụ nữ phong phú hơn, giữ được nhiều nét trang trí hoa văn truyền thống. Đầu đội mũ, cổ đeo vòng bạc. Cô dâu trong ngày cưới đội khăn hoặc mũ màu đỏ, chú dể không đi rước dâu mà ở nhà chờ đón cô dâu về. Việc rước dâu do ông Mờ (người của họ nhà gái chịu trách nhiệm đưa cô dâu về nhà chồng) đảm nhiệm. Khóa luận: Khái quát về văn hóa phong tục của người Y Tý

Trong quan hệ gia đình, hiện nay người Dao còn duy trì quan hệ gia đình hai thế hệ hoặc ba thế hệ. Người chồng giữ vai trò là chủ gia đình, người vợ làm công việc đồng áng và nội trợ.

Lễ hội của người Dao có lễ du xuân, lễ cấp sắc để công nhận cho các chàng trai đã bước vào tuổi trưởng thành.Trong lễ hội có các trò chơi dân gian như: đánh gụ, đẩy gậy, đánh cầu lá, ném còn, kéo co, bắn nỏ.

2.2.3.4 Nghệ thuật truyền thống

Múa trống chiêng

Đây là điệu múa mang tính nghi lễ, thường múa vào dịp tết năm mới, cầu chúc cho dân làng và gia chủ làm ăn phát triển, bản làng yên vui, vạn vật sinh sôi phát triển. Khi đến chúc tết tại gia đình sẽ mở hội múa trống chiêng ngay tại nhà, đội múa gồm cả nam nữ cả chủ và khách. Khi nhịp trống nhà chủ vang lên cũng là lúc đội múa bắt đầu động tác hai tay co lên chụm trước bụng, hai chân hơi nhún vè phía trước bắt đầu xoay từ bên trái 3 vòng rồi lại quay ngược lại ba vòng bên phải. Tay và chân cùng múa chung một nhịp, khi quay bên nào thì chân đó mở một khẩu độ khoảng 10-12 cm phối hợp cùng hai cánh tay. Cứ như vậy tập thể múa hình thành một vòng tròn, theo nhịp trống chiêng cùng vui mừng chúc tết cho gia chủ, cầu chúc năm mới gia đình làm ăn gặp nhiều may mắn, phát triển hơn năm cũ.

Múa úp chiêng

Điệu múa úp chiêng là điệu múa tập thể nam nữ. Nam nữ kết hợp thành một vòng tròn theo nhịp trống chiêng, tay cầm chiếc chiêng đồng để úp bắt cá. Động tác này vừa mô phỏng việc tìm kiếm nguồn thức ăn vừa thể hiện sự giao hoà giữa trời và đất, thiên nhiên cây cỏ và con người. Khi múa, đội múa bước chân quay mặt theo hướng vòng từ trái qua phải và ngược lại. Còn điệu múa cầm giỏ đựng cơm lại gắn liền với công việc của chị em phụ nữ, bởi với người Hà Nhì thì việc trồng lúa gặt và làm ra thóc lúa là công việc chính của chị em. Khi múa chị em mô phỏng, tay cầm giỏ đựng cơm, cũng có khi người múa cầm luôn chiếc giỏ đựng cơm để múa theo nhịp 1- hoặc nhịp 3-4. Trong quá trình múa có diễn từng quy trình diễn tả quá trình tra lúa và thu hoạch lúa, cảm ơn hồn mẹ lúa, thần lúa nương đã phù hộ cho người dân có hạt thóc, hạt gạo để ăn…

Múa trống

Người Hà Nhì ở Y Tý còn có điệu múa trống. Múa trống là điệu múa của nam giới, thường múa trong lễ hội cầu mùa. Các động tác múa trống mang ý nghĩa cầu mong tiếng sấm đầu tiên trong năm, năm đó sẽ được mùa màng bội thu nhiều lúa gạo. Dân bản có cuộc sống bình yên. Trống tròn còn là biểu tượng của trời và đất, đánh trống nhằm báo hiệu một niềm vui, niềm vui được mùa màng, niềm vui của người chiến thắng. Múa trống của người Hà Nhì rất đặc sắc, có hai điệu múa là múa với một trống và múa với nhiều trống. Với 1 trống thì trống được đặt ở giữa một bãi đất rộng, khi múa các chàng trai đi vòng quanh trống dùng khuỷu tay, bả vai, đầu gối, gót chân và đánh mạnh vào mặt trống tạo lên những tiết tấu nhanh, mạnh, khoẻ khoắn và nhịp điệu luôn biến đổi ngẫu hứng. Còn đối với múa nhiều trống, nhóm múa gồm từ 6 đến người. Mỗi người một chiếc trống dùng để diễn tả quá trình từ lúc khai khẩn đất hoang dựng bản dựng làng đến việc cấy hái, mùa màng bội thu. Đây là điệu múa có nhiều nét âm hưởng, bi tráng.

2.2.3.5 Ẩm Thực Nấm hương Y Tý Khóa luận: Khái quát về văn hóa phong tục của người Y Tý

Mùa hè đến, cũng là thời điểm nấm hương Y Tý nở rộ được người dân trên rừng hái xuống, bán trong những phiên chợ thường ngày. Miếng nấm hương nhỏ, mềm, khi rửa sạch và chế biến có mùi rất thơm, làm hài lòng những người nội trợ khó tính nhất. Du khách có thể tìm ra chợ mua về làm quà cho những người thân thiết cũng rất hợp lý và tinh tế.

Bia Hà Nhì

Người Hà Nhì xã Y Tý có truyền thống làm bia thủ công. Khi ghé thăm bất cứ nhà nào, du khách cũng thấy những dụng cụ nấu bia, ủ bia để dùng trong các dịp Lễ, tết quan trọng.

Đặc sản Y Tý – Bia Hà Nhì được làm từ gạo nếp ruộng. Sau khi phơi đủ nắng để hạt mẩy đều và có mùi thơm dịu, người ta đem đãi sạch, ngâm nước và đồ thành xôi. Sau khi xôi chín, dàn đều ra mẹt, để nguội. Tiếp đến, đun nước sôi để nguội, vẩy lên mẹt cho từng hạt tơi ra, không dính vào nhau. Bên cạnh hạt gạo, men cũng là yếu tố quan trọng để chế biến một mẻ bia chất lượng.

Men được chế biến từ hạt cây rừng, giã nhỏ, trộn với bột gạo nếp và ủ vùi trong rơm. Khi xôi đã nguội, người ta rắc men, trộn đều rồi ủ kín trong hũ sành. Ba ngày sau, phần xôi lên men, tiết ra nước cốt trắng ngà, có hương thơm dịu, vị ngọt thanh. Người ta đổ thêm nước đun sôi để nguội vào hũ và tiếp tục ủ, đủ 15 ngày sẽ cho ra thành phẩm ưng ý. Tỷ lệ như sau 10kg gạo nếp – 7 lít bia. Theo kinh nghiệm của người Hà Nhì, bia được ủ càng lâu càng tốt, khi thấy nước bia chuyển sắc vàng thì uống rất ngon. Khóa luận: Khái quát về văn hóa phong tục của người Y Tý

Cải mèo

Cây cải mèo có lá dài màu xanh đậm, viền lá xoăn màu xanh đậm. Thông thường, người dân địa phương chỉ gieo hạt ven nương rồi để cây mọc tự nhiên nên rau rất sạch và tươi ngon. Người dân địa phương có nhiều cách chế biến rau cải mèo, từ xào, nấu, luộc hay dùng để nhúng lẩu cũng rất ngon. Cách phổ biến nhất là thái nhỏ rau, đun sôi nước, thả gừng đập dập và rau vào nấu canh. Nếu muốn, cũng có thể băm nhỏ thịt và nêm thêm gia vị cho vừa vặn để thưởng thức.

Táo mèo

Quả táo mèo hay còn được gọi là quả sơn tra, nổi tiếng với du khách Tây Bắc bởi hương vị chua, chát đặc trưng, thường dùng để nấu rượu.

Táo mèo sau khi thu hoạch được rửa sạch, sơ chế theo phương thức bí truyền của từng gia đình. Đôi khi người ta bổ đôi quả táo mèo, ngâm muối cho bớt nhựa. Ngược lại, có nhà để nguyên cả quả, cho vào bình thủy tinh ngâm trong vài tháng để táo tiết nhựa, uống rượu thấy hương thơm. Qua 6 đến 8 tháng, rượu sẽ ngấm, tạo nên rượu thơm ngon, bổ dưỡng, rất được những du khách miền xuôi ưa chuộng.

Thắng cố

Chợ phiên, du khách thường bắt gặp hình ảnh một chiếc chảo to sôi lục sục tỏa hương thơm hấp dẫn, ấy là món ăn rất đặc trưng của vùng núi phía Bắc. Chảo thắng cố gồm có thịt ngựa, lòng, tim, gan, tiết ngựa và 12 thứ gia vị thảo quả và nhiều gia vị gia truyền. Trong đó, cây thắng cố là gia vị thứ 12. Món thắng cố được chế biến khá đơn giản. Thịt và nội tạng ngựa được rửa sạch, ướp gia vị. Người nấu dùng một cái chảo cũ lớn cho tất cả nguyên liệu vào xào cho đến khi miếng thịt se lại thì đổ nước vào ninh hàng tiếng đồng hồ trên bếp than hồng rực. Khi ăn, người ta sẽ múc nước dùng ra, thái thịt ngựa bỏ vào, ăn kèm với tương ớt và các loại rau như cải mèo, ngồng su hào, cải lẩu,… Kết hợp uống chút rượu ngô khi ăn thắng cố thì không còn gì bằng.

2.3  Đánh giá tài nguyên du lịch ở Y Tý Khóa luận: Khái quát về văn hóa phong tục của người Y Tý

2.3.1 Lợi thế

Tý có tài nguyên du lịch tự nhiên tương đối phong phú và hấp dẫn, được hình thành bởi đặc điểm tổng hoà của các yếu tố địa chất, địa hình, khí hậu, thực động vật.

Với sự phong phú về tài nguyên này Y Tý có khả năng phát triển nhiều loại hình du lịch như: du lịch sinh thái, danh lam thắng cảnh, nghỉ dưỡng, leo núi…

Y Tý được thiên nhiên ban tặng cho những dãy núi cao và phương pháp canh tác của người bản địa có khả năng phát triển du lịch mạo hiểm leo núi và loại hình trekking đi bộ. Một nơi có nhiều đồng bào sinh sống là điều kiện thuận lợi phát triển du lịch văn hóa cộng đồng.

Y Tý có thể thu hút được lượng lớn đối tượng du khách yêu thích tham quan khám phá, nghỉ dưỡng chốn cảnh quan thiên nhiên hoang sơ, tìm hiểu về văn hóa tộc người và yêu thích thử thách bản thân bằng địa hình và leo núi,…

Là một nơi cách trung tâm du lịch Sapa 70km , nên Y Tý có cơ hội đón nhận và tận dụng sự phát triển chung của vùng. Trước hết là đón nhận sự đầu tư vào kết cấu hạ tầng như giao thông đường bộ,… cho phát triển kinh tế – du lịch. Khóa luận: Khái quát về văn hóa phong tục của người Y Tý

Hiện nay xã Y Tý đang tăng cường và khuyến khích các nguồn vốn phát triển một số dịch vụ lưu trú homestay, dịch vụ ăn uống , thông tin liên lạc, dịch vụ,… Đầu tư công nghệ chế biến để tạo ra sản phẩm hàng hoá có thương hiệu riêng biệt của xã như : Bia Hà Nhì, nấm hương,…

2.3.2 Hạn chế

Do đặc điểm về địa hình, thời tiết, khí hậu và các yếu tố bất lợi như: mưa, lạnh giá, sương muối… nên hoạt động du lịch sẽ bị ảnh hưởng nếu chỉ khai thác các lợi thế về tài nguyên du lịch tự nhiên. Vì vậy, đối với du lịch Y Tý, điều quan trọng để hoạt động du lịch là phải khai thác các thế mạnh về tài nguyên tự nhiên, đồng thời phải tổ chức các loại hình du lịch phù hợp với đặc điểm địa hình, khí hậu của vùng.

Tài nguyên du lịch của Y Tý vẫn còn ở dạng tiềm năng chưa được khai thác sâu vì thế vấn đề đặt ra là phải đánh giá được đúng tài nguyên của Y Tý. Trên cơ sở đó các cấp, các ngành có liên quan cần có quy hoạch để đầu tư, tôn tạo, bảo vệ và khai thác một cách tốt nhất, đưa du lịch trở thành một ngành kinh tế quan trọng và góp phần phát triển kinh tế-xã hội của Y Tý.

Tiểu kết chương 2

Y Tý từ lâu đa được biết đến là một điểm du lịch săn mây nổi tiếng đối với các phượt thủ chân chính và các du khách du lịch quốc tế. Cách trung tâm du lịch SaPa 70km, so với sự đông đúc, náo nhiệt như Sapa thì Y Tý lại mang một sự yên tinh, bình yên hoang sơ.

Ngày nay, với vị trí ấy Y Tý có điều kiện thuận lợi để gắn kết với các tour du lịch đến Sapa và là điểm dừng nghỉ chân lý tưởng. Y Tý cũng có tiềm năng để phát triển du lịch với nhiều điểm có cảnh quan hấp dẫn. Tuy nhiên hiện nay, du lịch Y Tý chưa phát triển và chưa được đánh giá đúng vai trò của hoạt động du lịch đối với sự phát triển kinh tế – xã hội của Y Tý.

Trên cơ sở phân tích một số tài nguyên du lịch tự nhiên và tài nguyên du lịch nhân văn, từ đó đánh giá những thuận lợi cũng như hạn chế trong việc đưa tài nguyên vào khai thác phục vụ du lịch. Từ những đánh giá này để đề ra những định hướng và giải pháp để du lịch Y Tý thực sự phát triển. Khóa luận: Khái quát về văn hóa phong tục của người Y Tý

XEM THÊM NỘI DUNG TIẾP THEO TẠI ĐÂY

===>>> Khóa luận: Giải pháp phát triển thị trường khách du lịch ở Lào Cai